Sünede Biyolojik Mücadele

KONYA DA SÜNE İLE BİYOLOJİK MÜCADELE

Ilimizin en önemli tarimsal faaliyeti kuskusuz hububat tarimidir, her yil yaklasik 12-12,5 milyon dekar alanda hububat tarimi yapilmaktadir. Konya, ülkemizin hububat ambari özelligini tasimaktadir. Süne (Eurygaster spp.), ülkemizde hububatin en önemli zararlisi konumundadir. Zararliya karsi 1950’lerde baslayan kimyasal mücadele, günümüze kadar artarak devam etmistir. 

Biyolojik Mücadele “ Bir canlinin diger bir canliya karsi kullanilmasi”dir. Diger bir ifadeyle Biyolojik mücadele tarim alanlarindaki zararlilari baski altina alarak, onlari ekonomik zarar seviyesinin altinda tutmak için, zararlilarin dogal düsmanlarindan yararlanilarak gerçeklestirilen Zirai Mücadele faaliyetidir. Biyolojik mücadele, Entegre mücadelenin en önemli unsurlarindan biridir. Sünenin dogada çogalmasini engelleyen pek çok parazitod ve predatörü vardir.Bunlar içerisinde de Trissolcus spp.(Hymenoptera, Scelionidae), Süne yogunlugunu düsürebilecek potansiyele sahip en etkili dogal biyolojik mücadele ajanidir. Ancak bunlarin laboratuarda kitle halinde çogaltilarak dogaya saliverilmesinden çok, doga bu bireylerin yasamalarina elverisli hale getirilmelidir. Bu yöntemi uygulamanin yegâne yolu da poli kültür tarima yönelmektir.

Bazi yörelerde polikültür tarima geçisin yaninda; parazitoitlere yazlama ve kislama imkanlari vererek etkinliklerinin artmasini saglayan, yöreye uygun agaç ve agaçcik türlerinin korunmasi, çogaltilmasi gerekmektedir. Sorunun çözümüne biyolojik mücadele açisindan önemli katki saglayacagi düsünülen "dogal düsman konukçu iliskisi esas alinarak, dogada yesil alanlarin olusturulmasi ve korunmasi" üzerinde hem ülkemizde, hem de diger ülkelerde çok az sayida çalisma yapildigi da bilinen bir gerçektir. Yurdumuzda yumurta parazitoidlerinin etkin oldugu bazi yörelerde, entegre mücadele anlayisi içerisinde özellikle Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde bu bireylerin dogal etkinliklerinden yararlanilmaktadir. Yapilan çalismalarla belirli oranda parazitlenmenin, belirli yogunluktaki süne popülâsyonunu baski altinda tuttugu saptanmistir.

Parazitoidler kendi yasamlarini devam ettirebilmek amaciyla yilda 3 nesil verirler. Birinci ve üçüncü nesiller diger pentatomidae lerin yumurtalarina kendi yumurtalarini koymalari ile gerçeklesir. Ikinci nesil süne yumurtalarina kendi yumurtalarini birakmak suretiyle parazitlenen yumurtalardan süne nimfleri yerine parazitoit yavrulari çikmaktadir. Bu sekilde Parazitoidler kendi neslinin devamini saglarken süne zararlisinin popülâsyonunu kontrol altinda tutar. 

Bu baglamda dogadaki parazitoidleri desteklemek amaciyla ilimizde 2004 yilinda 150.000 adet, 2005 yilinda 1.605.000 adet ve 2006 yilinda 2.300.000 adet süne yumurta parazitoidi degisik ilçelerimizde dogal ortama salinmis ve biyolojik mücadele ilimizde baslatilmistir.  Bakanligimizda bu amaçla 2004 yilinda “Ülkesel Süne Projesi” ni baslatmis, bu projeyle biyolojik mücadelenin gelistirilmesi ve yayginlastirilmasi hedeflenmistir. Proje ile faydali parazitoidlerin yeni üretim metotlari gelistirilirken ayni zamanda kitlesel üretimlerle tabiat desteklenecek, salimi yapilan parazitoidlerin yasayabilecegi dogal ortamlar olusturulacaktir. 

Yumurta parazitoitlerinin kisi geçirebilmeleri için yasam ortamlarinin olusturulmasi gerekmektedir. Bu ortamlar parazitoidlerin barinabilecegi çalilik ve agaçlik ortamlardir. Bunun için yesil kusaklar olusturulmalidir. Yapilan bazi çalismalarda süne yumurta parazitoidi Trissolcus türlerinin aktivitesini arttiran en önemli faktörlerin basinda; bitkilerdeki polen veya nektardan çok, kosnil ve yaprakbiti gibi böceklerin salgiladiklari balli maddelerin geldigi ortaya konulmustur. Hububattaki yaprakbitlerinin ara konukçusunun Rosaceae familyasina bagli agaç ve agaççiklardan olusmasi; parazitoid-yaprakbiti-ara konukçu iliskisini açikça göstermektedir. Bazi kalin kabuklu agaç türlerinin de dogal düsmanlarin barinmalarina olanak sagladigi bilinmektedir. Bu nedenle Trissolcus türlerinin aktivitesini arttirabilmek için hububat alanlarinda yetistirilecek agaç türlerinin belirlenmesinde bu iliskiler esas alinmalidir. Bu agaçlarla beraber, kültür alanlarinda yayilmayan ve sorun olusturmayan, ancak çok sayida yaprakbitine konukçuluk yapan yabanci otlarin saptanarak bunlarin korunmasi, mümkünse seritler halinde ekiminin yapilmasi da süne yumurta parazitoitlerinin etkisinin arttirilmasinda önemli rol oynayacaktir. 

Bakanligimiz “Süne ve Kimil Mücadelesinde Biyolojik Mücadele Çalismalarina Destek Amaçli Agaçlandirma Projesi”ni 2005 yilinda baslatmis ve 5 yil süre ile devam edecektir. Bu proje kapsaminda 2006 ilkbahar döneminde 73.550 adet muhtelif orman fidanlari ilimize tahsis edilmis ve diktirilmistir.  Sünede biyolojik mücadeleye destek amaçli agaçlandirma projesi dogrultusunda Il Özel Idaresi kaynaklarinca temin edilen 22.500 adet kayisi fidani 2006 ilkbahar dikim döneminde, 36.000 adet kayisi fidani 2006 sonbahar döneminde alinarak çiftçilerimize diktirilmistir. Meyve agaci temin ve dikimine önümüzdeki yillarda da devam edilecektir. 

Sivil toplum kuruluslarinin agaçlandirma çalismalari çerçevesinde Pankobirlik 2.000.000 nun üzerinde fidani tarla, köy, kasaba ve ilçe yollarinin iki tarafina dikerek bakimini ve korumasini yapmaktadir. Yine Konya Ticaret Borsasinca bir kampanya baslatilmis, 1.180.000 adet badem, ceviz ve kiraz fidanlari yetistirilmis 2006 sonbahar dikim döneminden itibaren çiftçilerimize diktirilmeye baslanacaktir.  Bütün çalismalar fidan dikimi ile olusturulacak yesil kusaklar içindir. Ancak yesil kusak için sadece fidan dikmek yeterli degil, dikilen bu fidanlarin bakimi, korunmasi ve yasatilmasi esastir. 

Planlanan agaçlandirma ve yesil kusaklar gerçeklestiginde ne elde edecegiz derseniz, basta sünenin biyolojik mücadelesinde önemli yol kat edecegiz, diger faydalilarin çogalacagi, bozulan dogal dengenin yeniden tesis edilecegi, erozyon kayiplarinin önüne geçilecegi, bölgemizin iklim ve yagis rejiminde olumlu etkilerin görülecegi, gelecek nesillere daha temiz, daha saglikli ve dogal dengesi kurulmus bir Konya birakilacagi kanaatindeyiz.