Kırsal Sosyoloji Nedir?

KIRSAL SOSYOLOJİ

Kırsal alanda yaşayan her insanın geçimini tarımsal faaliyetlerle sağladığı şeklindeki bir yaklaşım çok gerçekçi olmaz. Ancak geçimini tarımsal faaliyetlerden elde ettiği gelirle sağlayan kişilerin, yani çiftçilerin neredeyse tamamının kırsal alanda yaşamını sürdürdüğü yadsınamaz bir gerçektir.

 

SOSYOLOJİ

Kelime anlamı toplum bilimidir. Sosyal olayları, sosyal kurumları, sosyal ilişkileri, sosyal yapı özelliklerini ve bu yapıda ortaya çıkabilecek değişme eğilimlerini ele alarak inceleyen bir bilim dalıdır.

1. Toplum; belli bir coğrafya parçası üzerinde yer alan, üyeleri arasında sıkı bir etkileşim ve işbölümü olan insan topluluğudur.
2. Aile; toplumu meydana getiren en küçük sosyal birimdir. Aile insanın yaradılışında var olan sosyal, kültürel ve diğer ihtiyaçlarını karşılamak üzere oluşturulan bir birlikteliktir.
3. Kültür; Kültür, bir milletin eseridir ve ait olduğu millete özgü niteliklere sahiptir.
4. Sosyal ve kültürel bütünleşme; toplumu oluşturan insanlar yani halk, sahip oldukları ekonomik ve kültürel unsurlara göre kabaca alt, orta ve üst olmak üzere üç sınıfa ayrılır.

 

KÖYÜ KENT TOPLUMUNDAN AYIRAN FARKLILIKLAR

Doğal Farklılıklar        

• Köyler kentlere göre daha dar bir alanı kaplarlar.
• Köyün yerleşim yeri, biçimi ve konut yapısı seçiminde doğal etkenlerin rolü büyüktür.
• Köylerde evler daha küçük, daha az katlı ve düzensiz görünümdedir.Binalarda daha çok çevrede bulunan yapı malzemeleri kullanılmaktadır.
• Köyler doğal çevre ile kentlere göre daha çok bütünleşmiş durumdadır.Kentlerle doğal çevre arasındaki sınır köylere göre daha belirgindir.

 

Sosyo-Ekonomik Farklılıklar

• Köylerde birim alana düşen nüfus yoğunluğu kentlere oranla daha azdır.
• Köylerde insanlar genellikle tarımla uğraşırlar ve hakim meslek çiftçiliktir. Mesleki yapı homojen olup daha çok köysel ihtiyaçların giderilmesine yönelik olarak gelişmiştir. Dolayısıyla temel gelir kaynakları da tarımsal faaliyetlerdir.
• Nüfus artışı ya da göçler dolayısıyla meydana gelen nüfus hareketliliğinin yönü genellikle köyden kente doğrudur.

 

 

Sosyo-Kültürel Farklılıklar

Sosyo-Kültürel farklılık daha çok bireylerde gözlenebilen ve yaşam yeriyle ilişkili niteliklerdir. Bu niteliklerden birisi sosyal tabakalaşmadır. Yukarıda sosyal bütünleşme konusunda tabakalardan bahsedilmişti. Günümüzde şehirde üst tabakaya ait olduğunu düşünen insanlar yaşam alanlarını bile belirgin çizgilerle ayırmakta iken köy hayatında böyle belirgin bir ayrım çok fazla değildir. Köyün en zengini ile en fakirinin komşu evlerde oturması gayet doğaldır.

 

Sosyo-Psikolojik Farklılıklar, 

Sosyo-psikolojik özellikler, insanların sosyal çevrenin etkisiyle oluşan tutum ve davranışlarıdır.             

 

Yasal Farklılıklar,

07.04.1924 tarihli köy kanununun 1. maddesinde;”Nüfusu iki binden aşağı yurtlara (köy) ve nüfusu iki bin ile yirmi bin arasında olanlara (kasaba) ve yirmi binden çok nüfusu olanlara (şehir) denir.

 

Yönetsel Farklılıklar, Yurdumuzda köye tanınan yönetim özerkliği sınırlı olup devlet yönetimi altında özel yasalarla uygulanır.

 

Sosyal hareketlilik

1. Coğrafi Hareketlilik

Bir ülkede fertlerin bir yerden bir yere göç ederek yaşadıkları yerleri değiştirmelerini ifade eder.

 

.Mesleki Hareketlilik

Fertlerin çalışma alanlarını değiştirmelerini ifade eder.

 

3.Yatay Hareketlilik,    Yatay hareketlilik, kişilerin sosyal tabakalaşmadaki yerlerinin değişmesine neden olmayan çalışma alanı değişiklikleridir

 

4. Dikey Hareketlilik,   Dikey hareketlilik, sosyal tabakalar arasındaki yer değiştirmeleri ifade eder.

 

Köy yönetimi organları ve kadrosu şunlardan oluşur:

Köy halkı, Köy muhtarı, İhtiyar meclisi, Köy kâtibi, Köy korucuları

 

Köy Halkı,  Köyde bulunan tüm seçmenlerin toplamıdır.

 

Köy Muhtarı,  Köy muhtarı, 442 sayılı Köy Kanununun 10. maddesine göre köyün başı olarak kabul edilmiştir. Kanunda muhtarlara köyü ilgilendiren konularda birçok yetki ve sorumluluk verilmiştir. 442 sayılı kanunun 35. maddesine göre muhtarların görevi devlet ve köy işleri olarak ikiye ayrılmıştır.

 

Köy muhtarının görevleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Köyü temsil etmek,
• Hükümetçe gerekli görülen kanun ve yönetmelikleri köy halkına duyurmak,
• Köy ihtiyar meclisi kararı ile köylüleri imece işe çağırmak, salma yoluyla para toplamak, harcamaları yapıp hesapları ihtiyar meclisine sunmak,
• Doğum, evlenme ve ölüm gibi olaylarla ilgili işlemleri yapıp ilgili yerlere bildirmek,
• Salgın hastalıkları ve suç durumlarını ilgililere bildirmek,
• Askere alınanların orduya katılmalarını sağlamak,
• Köy sandığı için vergi toplamak,
• Köy sorunlarını çözmek için mevcut imkânlardan yararlanmak ve sorunların çözümü için ilgililere başvurmak.

 

İhtiyar Meclisi

İhtiyar meclisi üyeleri muhtarla birlikte dört yıl için köy halkı taraf. gizli oyla seçilen üyelerden oluşur.

İhtiyar meclisinin başlıca görevleri şunlardır.

• Köy işlerini planlamak,
• İmece şartlarını ve salma miktarını belirlemek.
• Köy korucularının çalışmalarını kontrol etmek,
• Sulh hukuk ve kadastro mahkemelerinde geçerli olan vekâletnameleri düzenlemek.
• Hacizlerde hazır bulunmak,

 

KIRSAL ALANDA SOSYAL DEĞİŞME

Sosyal değişme, sosyal yapı unsurlarının bir zaman süresi içerisinde farklılık göstermesidir. Sosyal değişmeyi etkileyen önemli faktörler şunlardır:

1. Biyolojik Faktörler, Hayvanların sosyal yapısı milyonlarca yıldır aynı kaldığı halde, insanların bir günü diğerine uymamaktadır,

 

2. Çevresel Faktörler, Biyolojik faktörler dışında kalan tüm faktörler, çevresel faktörlerdir..

 

*Fiziki Çevre,   Fiziki çevreden kastedilen tabiat faktörleridir. Bu faktörler birçok durumda sosyal değişmenin türü, hızı vb. birçok niteliğini tayin etmede en önemli rolü oynayabilmektedir.

 

* Sosyal Çevre, Sosyal çevre, sosyal yapıyı oluşturan maddi ve manevi tüm unsurları kapsar.

 

TÜRKİYE'DE KIRSAL ALANDA SOSYAL DEĞİŞME

Türkiye'de 1950'den sonra hızlanan kırsal alandaki sosyal değişmenin etkilerini "köy-şehir farklılaşmasının azalması" şeklinde özetlemek mümkündür. Bu yıldan sonra belirli ölçülerde köyler şehirleşmiş, şehirler ise köyleşmiş ve böylece aradaki fark azalmıştır.

*Ulaşım imkânlarının köylere kadar uzanması, köylünün şehirle temasını arttırmıştır.

 

*Kitle haberleşme araçlarının köylere ulaşması köylülerin ufkunu önceden düşünülemeyecek ölçüde açmış, onların amaçlarının, istek ve ihtiyaçlarının değişmesine ve gelişmesine neden olmuştur. 

 

*Modern tarımsal teknolojinin köye girmesi ile köylünün ekonomik gücü artmıştır.

 

*Köylerde ekonomik faaliyetlerin gelişmesi, çeşitlenmesi ve yaygınlaşması ve sonucunda köylüler arasında ve köylü ailesi içindeki temel ekonomik ilişkiler değişmiş,

 

*1960’lı yıllarda başlayan yurt dışında işçi olarak çalışma imkânı Türkiye'de kırsal alandaki sosyal yapıyı sarsan ve değiştiren önemli bir olaydır. Bu imkândan, daha çok köydeki sosyal tabakalaşma piramidinin alt ölümlerinde yer alanlar yararlanmışlar ve köydeki sosyal hareketliliği hızlandırmışlardır

 

KIRSAL ALANDA YERLEŞME DÜZENİ

Coğrafi, tarihi, politik veya ekonomik nitelikte olabilir.

Dünyada kırsal alanlarda toplu, dağınık, hat ve daire olmak üzere dört tip yerleşme düzeninin varlığı kabul edilmektedir.

1. Toplu Köy : Toplu köy, konutların ve diğer çiftlik yapılarının köy arazisinin belirli bir yerinde toplandığı köy tipidir. Dünya'da ve ülkemizde en yaygın olarak görülen köy tipi toplu köydür.
2. Dağınık Köy :  Dağınık köy, her bir tarım işletmesine ait konut ve diğer yapıların ayrı bir arazi içerisinde olduğu köy yerleşimi tipidir.
3. Hat Köyü : Hat köyü, bir yolun veya nehrin iki yakasına bir hat boyunca çiftlik binalarının yapılması ile oluşan köy tipidir.
4. Daire Köy : Daire köy, konutlar ve diğer yapıların bir daire etrafında yer aldığı köy tipidir.

 

ARAZİ KULLANIM SİSTEMLERİ

Arazi kullanım sistemleri, insanların arazi ile ilgili ilişki ve haklarını gösteren düzenlemelerdir. Bu düzenlemeler hukuk kuralları yanında örf, adet ve gelenekler tarafından da belirlenir.

• Mülk Sahipleri, mülk sahipleri, arazinin mülkiyet haklarını elinde tutan kişilerdir.
• Ortakçılar, Ortakçılar tarımsal üretimde girdilerin bir bölümünü karşılayarak mülk sahibi ile birlikte mahsule ortak olan kişilerdir.
• Kiracılar, Kiracılar, tarım arazilerini belirli bir ücret karşılığında ve belirli bir süre için mülk sahibinden kiralayan kişilerdir. Kira süresi bir mevsim olabildiği gibi birkaç yıl da olabilir
• Karma İşletmeciler, mülk sahibi olduğu halde ek olarak arazi kiralayan veya yarıcılık ta yapan işletmecilere karma işletmeciler denir.

 

TARIM İŞÇİLERİ

7.1. Marabacı,Üretime yalnızca emeği ile katılır. Tarla ve diğer girdiler işletmeciye aittir. Marabacı ürünün 1/3'ünü alır.

7.2. Gündelikçi, Tarım işletmelerinde günlük rayiç üzerinden günlük, haftalık veya aylık olarak çalışan işçilerdir. Bunlara bazı yörelerde çakan veya karakullukçu da denir.

7.3. Mevsimlik işçi, Özellikle pamuk ve fındık gibi büyük ölçüde emek gerektiren ürünlerin bakım ve/veya hasat mevsimi boyunca tarım işletmelerinde çalışan işçilerdir. Bu tür işçilerin göçmen olanlarının yiyecek ve barınmalarını genellikle işletmeci temin eder.