BİTKİ BESİN ELEMENTLERİNİN ALIMINA ETKİ YAPAN ETMENLER
Bitkinin fiziksel ve biyokimyasal aktiviteleri iç ve dış etmenlerin etkisi altındadır.Buna bağlı olarak bitki besin elementlerinin alımı artar, azalır yada değişmeden kalır. Bu etmenler;
- Sıcaklık,
- Işık,
- Havalanma,
- pH,
- İyonların karşılıklı etkileri,
- Bitki çeşidi,
- Bitkinin büyüme durumu
Sıcaklık
Kök bölgesinde sıcaklığın değişmesi pasif absorpsiyonu olduğu gibi aktif absorpsiyonuda etkilemektedir. Sıcaklığın azalmasıyla molekül yada iyonların kinetik enerjileri azalmakta ve dolayısıyla bağımsız difüzyonda azalmaktadır. Kök bölgesinde sıcaklığın belli bir düzeyin üzerine çıkması sonucu iyon alımının hızla azalması besin elementi alımında rol oynayan enzimlerin işlemlerini yitirmeleri sonucu ortaya çıkar. Yüksek sıcaklıkta solunumun etkilenmesi, membranların geçirgenliği azalır ve buna bağlı olarak pasif absorbsiyon ve element birikimi azalır.
Düşük kök bölgesi sıcaklığının elementlerin alımı üzerine olan etkisi farklılık gösterir. Örneğin besin elementlerine kıyasla fosfor düşük kök sıcaklığından göreceli olarak daha fazla etkilenmektedir. Kök bölgesi sıcaklığı kalsiyum ve magnezyum alımına göre potasyum alımını göreceli olarak daha fazla etkilemektedir.
Işık
Işığın yeterli olduğu koşullarda yetiştirilen bitkilerin göreceli olarak daha fazla bitki besin elementi aldıkları yapılan çalışmalarla saptanmıştır (Keltjens ve Nijenstein 1987). Yapılan çalışmada karanlık ortamda bırakılan mısır bitkisinin nitrat alımı hızla düşerken, bitkinin ışıkta bırakılması ile nitrat alımı hızla artmaya başlamıştır. Bitkilerde gözeneklerin açılıp kapanmalarına ve fotosenteze etki yapmak suretiyle ışık, besin elementi alımını dolaylı olarak etkiler. Örneğin gözeneklerin daha fazla açılıp kapanması buna bağlı olarak buharlaşmanın artmasıyla bitkinin su ve besin elementi artar.
Havalanma
Yeterli düzeyde besin elementlerini alabilmeleri için bitki köklerinin oksijene gereksinim gösterdikleri yapılan çalışmalarla saptanmıştır.Su ile kaplı yada yeterince havalanmayan topraklarda bitkilerin besin elementi alımlarındaki gerileme kök bölgesindeki O2 miktarı ile yakından ilgilidir. Öte yandan iyi havalanmayan ortamlarda CO2 birikimi,solunum ve iyon alımını etkilediği gibi kök üzerinde de zehir etkisi yapar. Kök bölgesinde oksijen miktarının azalması özellikle potasyum ve fosfor alımını olumsuz şekilde etkilemekte, oksijenin düşük düzeyde olması durumunda element alımı çok azalmaktadır.
Oksijen Kısmi Basıncı (%) |
Potasyum |
Fosfor |
|
20 |
100 |
100 |
|
5 |
75 |
56 |
|
0.5 |
37 |
30 |
Çizelge 1. Arpa bitkisinde kök bölgesine uygulanan oksijen basıncının element alımına etkisi
pH
Bitki besin elementi absorpsiyonu üzerine ortam pH’sının etkisi çeşitli şekillerde ortaya çıkar.Düşük pH’larda genellikle katyonların absorpsiyonu azalırken anyonların absorpsiyonları artmaktadır. Düşük pH’larda katyon alımı anyon alımına göre daha fazla etkilenmektedir.
- Düşük pH’larda potasyum absorbsiyonu daha azdır.
- Fosfor absorpsiyonu üzerine ortamın ph’sı önemli etki yapar.pH düşük ise H2PO4 iyonları çoğunlukta iken, yüksek pH’larda PO4-3 iyonları çoğunluktadır.
- Yüksek pH larda bitkiler çeşitli mikro elementlerle demiri yeterince alamamaktadır.
- Ortam pH sı düştükçe NO3 alımı artarken, NH4 alımı azalır.
- İyon alımı üzerine pH, kök büyümesini engelleyerek dolaylı şekilde etkili olabilmektedir.
İyonların Karşılıklı Etkileri
Oramda bulunan iki değişik iyonun birbirinin alımını olumsuz şekilde etkilemesi interaksiyon, olumlu bir şekilde etkilemesi sinergizm olarak tanımlanmaktadır. İyonlar arasındaki bu karşılıklı etki asal olarak iyonların kompleks oluşturdukları taşıyıcılarla yakından ilgilidir.Eğer bitkide yeterli miktarda taşıyıcı bulunuyorsa bir sorun yok demektir, eğer ortamda yeteri kadar taşıyıcı yoksa, bu durumda Mg gibi taşıyıcılarla kompleks kurma gücü zayıf olan elementlerin alımı azalır. Bir başka deyişle Ca ve K, Mg ye göre taşıyıcılarla daha güçlü bağ kurduğundan alımları daha fazla olmaktadır. İyon alımında iyonların karşılıklı olumlu etkileşimi ilk kez Viets (1944) tarafından saptanmıştır.Yapılan çalışmalarda, düşük pH’da Ca’un K alımını arttırdığı gibi uygulanan Ca’un Cl alımını da arttırdığı saptanmıştır.
Bitki Çeşidi
Bitkilerin ayrımlı miktarlarda besin elementi absorbe etmeleri genetik özellikleri ile yakından ilgilidir.Örneğin buğday, mısır ve ayçiçeği bitkilerinin çok az sodyum absorbe etmelerine karşın tuz seven bitkiler (halofitler) fazla miktarda sodyum absorbe ederler.
Bitkilerin sahip oldukları kök sistemlerindeki farklılık ta besin elementi alımını etkilemektedir.Yapılan çalışmalarda kireçli topraklarda baklagil bitkilerinin fosfor, potasyum ve sodyumu baklagil olmayan bitkilere göre daha fazla mobil (hareketli) hale getirdikleri belirlenmiştirç
Bitkilerin Büyüme Durumu
Uzun süreli araştırmalarda iyon absorpsiyonu üzerine büyümenin dikkate değer etkileri vardır. Bitkinin yada dokunun büyümesi sonucu değinim yüzeyinin artması, hücre sayısının çoğalması, yeni taşıyıcıların sentezlenmesi gibi besin elementi alımını olumlu yönde etkileyen gelişmeler olur. Bu arada hücre geliştikçe daha fazla alınan su ile hücre içi sıvısının yoğunluğu azalır ve buna bağlı olarak iyon alımı artar.
Gelişmesini tamamlamış hücreler, hızlı bölünen ve gelişen hücrelere göre çok daha az iyon absorbe ederler. Gelişmesini tamamlamış hücrelerde protein sentezinin yeterince yapılamaması ve gereksinim duyulan taşıyıcıların oluşmaması nedeniyle iyon alımınının büyük ölçüde durduğu ileri sürülmektedir.
- Sorhocam
- Bitki Besleme Ve Gübreleme Teknikleri
- Bitki Besleme Ders Notları
- 0 dosya
- 0 resim
- 0 yorum