• notifications1
  • menü

Bugün : 28 Mart 2024 Perşembe

Canavar otu

Orobanche cernua

 

Canavarotu (Orobanş), Oroban chaceae familyasına ait obligat çiçekli parazit bir bitkidir. Yaygın olarak görüldüğü Akdeniz ülkelerinde birçok üretim alanı bu parazit bitkiyle bulaşıktır. Kalifomia, Batı Avustralya ve Küba gibi benzer iklime sahip ülkelerde de yaygındır. Bazı türler Sudan gibi, kurak ve yarı kurak ülkelerde, bazı türler ise İsveç'in kuzey kıyılannda görülmüştür.

Canavar Otu

Orobanche cinsine ait 100'ün üzerinde tür bulunmaktadır. Ancak bunlardan birkaç tanesi kültür bitkilerine zarar verir. Bu parazit bitki Asteraceae, Fabaceae, Solanaceae, Apiaceae ve Cucurbitceae Familyası üyelerinde önemli kayıplara neden olur.

 

Birçok bölgede orobanşın verdiği zarar, o bölgedeki üretim metotlanna bağlı olarak değişir. Bazı durumlarda tarladaki tüm ürün zarar örebilir. Orobanşın biyolojisine ve konukçuya özelleşmesine bağlı olarak özel kontrol yöntemleri geliştirmek gerekir. Ne yazık ki bugüne kadar etkili bir yöntem bulunamamıştır. Kontrol yöntemlerini geliştirebilmek için parazitin biyolojisi ile ilgili daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.

 

1- BiYOLOJÎSÎ;

Orobanche türlerinin birçoğu tek yıllıktır ve tohum ile ürerler. Bu cinse ait türlerde konukçu-parazit ilişkileri büyük ölçüde doğa koşulları ile ilişkilidir. Bu ilişkiler çevre şartları ve üretici şartlanna bağlı olarak değişir. Toprak şartları ve predatörlerin varlığı ise ikincil faktörlerdir.

 

1.1. Tohum;

Orabanche tohumları bitki dünyasının en küçük tohumlarıdır. Tohum büyüklüğü türler göre 4,9x10__ mg Arasında değişir. Çiçek açma zamanı da tohum büyüklüğünü etkiler. Küçük tohumlar çiçeğin uç kısımlarında bulunur. Tohumların yüzeyi kalınlaşmış karakteristik bir tabaka ile kaplanmıştır ve bu durum tohumun rüzgar ve su ile yayılmasını kolaylaştırır. Nişasta ve yağ içeren endosperm tabaka ise kotiledonsuz bir embriyo ile çevrilidir.

 

Tohumlar çok sayıda üretilir, her kapsülde 500-5000 tane tohum bulunur. Bazen bir bitkide 100'den fazla kapsül bulunabilir. O. Crenata türüne ait bazı büyük bitkiler birkaç yüz bin tohum retebilir. O. Ramosa gibi türlerde ise her bitki 5.000-20.000 arasında tohum üretmektedir. Tohumlar toprakta 10 yıldan fazla bir süre canlı kalabilmektedir.

 

1.2. Çimlenme ve tutunma

Olgunlaşmış tohumlar türe ve çevre şartlanna bağlı olarak günlerce veya aylarca çimlenmeden uyku halinde kalabilir. Elverişli çevre koşullannda bile çimlenme sadece konukçu bitkinin çimlenmeyi teşvik edici salgılarının varlığıyla gerçekleşebilir. Rizosfer uyarıcı maddelerin dağılımı, toprakta suyun varlığına bağlıdır. Orabanche'm çimlenmesi ve gelişmesinde sıcaklık çok önemli bir faktördür. O. Crenata ve

Canavar Otu

O. Ramusa için optimal sıcaklık 15-25° C, minimum sıcak 5° C ve maksimum sıcaklık ise 30°dir. Çimlenmeyi takiben hyaline, kök benzeri bir yapı ve çimlenme tupü testa'dan dışarıya çıkar. Bu yapı O,15mm. Genişliğe ve 3-4 mm. Uzunluğa erişir. Bu nedenle tohumlar konuk bitki köklerindeki bu hazır ortam parazitik yaşamlarına başlarlar. Bitki kökündeki bu ortamda çim borusu pozitif bir kemoterapi gösterir bitki köküne doğru büyür. Bu yapıdaki kalınlaşma appressorium olarak bilinir.

 

1.3. Hanstorîum oluşumu;

Appressorium konukçu bil köklerinin iletim demetleri ile bağla kurar. Bu bağlantıyı sağlayan doku haustorium olarak bilinir. Bağlantı kurulduktan sonra önce ufak bir kabarcık oluşur ve bu"tuberculi olarak bilinir. Tuberculus sandan yeşile kadar değişen bir renktedir. Olgılaçınca 0.5-2.5 cm. kalınlığa erişir,Bu organ konukçudan su, mineral madde ve organik maddeleri almaya yarar. Genç tuberculus, baklagil köklerin azot fikse eden Rhizobium bakterilerir oluşturduğu modüller ile karıştırılmamalıdır. Tuberculus turuncu renk Rhizobium modülleri ise kırmızımsıdır.

 

l .4. Sürgün gelişimi ve çimlenme;

Tuberculus üzerinde ki oluşumundan sonra bir tomurcuk gelişir ki bu daha sonra sürgünü meydana getirir. Bazı türlerde (O. Aegyptiaca O. ramosa gibi) sürgünün dallanması normaldir, bazı türlerde ise bu durum nadiren görülür. Yaşam çemberir toprak altı süresince Orobanc karbonhidrat biriktirir, görülebilir gelişme nispeten yavaştır.

 

Ancak karbonhidrat birikimi,parazitin sürgün oluşturmasını sağlar, toprak yüzeyine çıkan parazit sürgün ve çiçek oluşumunu kısa zamanda tamamlar.Sürgün gelişimi ve çimlenme, parazit ve konukçu bitkinin beslenme durumu ve toprak sıcaklığı ile yakından ilişkilidir. Orobanche'm toprak altındaki gelişme süreci çevre şartlanna bağlı olarak 30 ile 100 gün arasında değişir. Tüm yaşam süreci ise yaklaşık 3 ile 7 aydır.

 

1.5. Generatif gelişme;

Vegetatif gelişmeden generatif gelişmeye geçiş ile sürgün gelişimi hızlanır, optimum şartlarda toprak yüzeyine çıkıştan birkaç gün sonra çiçekler oluşur. Bütün bitki tüylerle kaplanır. Birçok tür kendine döllenir. (Om; O. cemua). Bununla birlikte O.crenata ve O. aegyptica çapraz melezlenebilir. Meyve 0.5-2 cm. arasında değişen bir kapsül şeklindedir.

 

Gövdede besin maddelerinin birikmesine bağlı olarak, orobanş tohumları konukçu bitkinin ölümünden sonra bile olgunlaşmaya devam edebilir. Parazit ve konukçu bitkinin çiçeklenmesi bazen aynı zamanda olabilir. Her ikisinin deçiçeklenmesini etkileyen en önemli etkenler, sıcaklık, su ve besin maddesi miktarıdır.

 

2. ZARARI

2. l. Etki şekli ve belirtileri;

Parazit bitkinin gelişimi, konukçu bitkiden su, mineral madde ve organik maddeler alınabildiği sürece devam eder. Toprak altındaki sürgünleri karbonhidrat depolar, bu yüzden bitki besin elementleri hızla tükenir. Parazit bitkinin topraktaki varlığı, konukçu bitkinin gelişimim önemli oranda etkiler. Bu dönemde orobanş sürgünlerinin gelişimi çok hızlıdır, bu nedenle konukçu köklerinin karbonhidrat kaybı hızla artar.

 

2.2. Zarar şekli;

Enfekteli konukçu bitkideki zarar verim kaybı şeklinde ortaya çıkar. Bazı bitkilerde(tütün, ayçiçeği,domates, havuç, patlıcan ve lahana gibi) kalite kaybıda görülebilir.
 

 

2.3. Ekonomik önemi;

Ürün kaybı, enfeksiyon şiddeti ile doğrudan ilişkilidir. Bu kayıplar %5 ile %100 arasında değişebilir. Bu sayı ortalama %34 civarındadır. Orobanş türleri arasında O. cernua en yaygın olan türdür ve yaklaşık 7 milyon hektar ayçiçeği tarlası bundan zarar görmüştür. (Doğu Avrupa'da) O. crenata ve O. aegyptiaca Batı Asya ve Kuzey Afrika'daki baklagil tarlalarında ortaya çıkar ki bu tarlalar yaklaşık 4.4 milyon hektar kadardır. 2.6 milyon hektar alana yayılmış Solanacae familyası üyesi bitkiler (domates, patates, tütün ve patlıcan gibi) ise O. ramosa ve O. aegyptiaca tarafından zarar görür.

 

3. KONTROL

3. l. Kültürel Önlemler;

Elle Yolma; Tohum bağlamadan önce yapılan, faydalı bir yöntemdir. Yoğun bir iş gücü gerektirir. Enfeksiyonun çok şiddetli olmadığı durumlarda kullanılabilir.

 

Geç Dikim; Orobanş enfeksiyonunun zararlarından kaçınmak için geç dikim yapmak üreticiler tarafindan iyi bilinen bir yöntemdir. Orobanş sürgünleri bu yöntemle %90 oranında azaltılabilir. Erken olgunlaşan çeşitler kullanılabilir. Ürün kaybını azaltmak için dikim geciktirilebilir.

 

Tuzak Bitkiler; Bu yöntem henüz tarla koşullarında uygulanmıyor. Ancak Unumussitatissimum L. İsimli bitkinin orobanş tohumlarının çimlenmesini %30 oranında teşvik ettiği biliniyor. Orobanş tohumlannın çok uzun ömürlü olması (10 yıldan fazla) yüzünden bu yöntem çok etkili değildir.

 

Derin Sürüm; Bu yöntemle orobanş tohumlan toprağın derin tabakalanna (20-45 cm) gömülür ve enfeksiyon şiddeti azalır. Bu uygula-ma için uygun ekipman ve uygun toprak gereklidir. Derin ürümü yüzeysel bir sürüm takip etmelidir.

 

Dayanıklı Çeşitler; Dayanıklı ve toleranı çeşitler elde etmede ıslah çalışmaları başarılı olmuştur.(Ayçiçeği, bakla gibi bitkilerde)Orobanş'a dayanıklılık mekanizması henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Islah çalışmaları devam ettikçe parazitin daha dayanıklı ırkları da oluşacaktır.

 

3.2. Kimyasal kontrol;

Herbisit'ler; Orobanşa karşı çok sayıda herbisid test edilmesine rağmen, bunların hiç biri etkili ve ekonomik bir kontrol sağlayamamıştır. Sadece gIyphosate bazı bölgelerde baklada uygulanmış ancak birbirine uymayan farklı sonuçlar alınmıştır. Irnazaguin, diğer bir sistemik herbisid olup, ümit vericidir. Ama çalışmalar hala devam etmektedir. Yeni çıkan orobanş sürgünlerine Kerosene uygulanması "elle yolma" yöntemine oranla daha faydalıdır.

 

Toprak Fümigantlan; Methyibro mide ve Dazomet gibi fümigantlar etkili kimyasal maddelerdir. Ancak yüksek fiyatları ve toksit etkileri nedeni ile kullanımları sınırlıdır. Çimlenmeyi teşvik eden maddeler; Bu bileşiklerin ticari amaçla üretilmemesi, bu amaçla kullanılma lanna engel olan en önemli nedendir.

 

3.3. Fiziksel kontrol;

Solarizasyon;Toprak sterlizasyonu için, polietilen bir örtü ile doğal güneş ışınlarından yararlanılarak uygulanan bir yöntemdir. Polietilen örtü sayesinde, sıcak havanın yardımı ile toprak sıcaklığı yükselir. Bu yöntem orobanş tohumları ile bulaşık bazı toprak zararlılannın sayışım azaltır.



3.4. Biyolojik kontrol;

Böcekler; Doğu Avrupa'da biyolojik mücadelede kullanılan Phytomyza orabanchia Kalt. etkili bulunmuştur. Başarılı bir kontrol için, orobanş çıkışından önce bu böceğin populasyonunun arttırılması şarttır.
Funguslar; Fusarlum spp.ninkullanıldığı bilinmektedir. Ancak bu konuda daha ileri çalışmalara ihtiyaç vardır.



3.5. Entegre mücadele;

Orobanşa karşı mücadelede solarizasyon ve fümigasyon tarla düzeyinde faydalı metodlardır. Bu yüzden, aşağıda altı çizilen birkaç metod birlikte uygulanmalıdır. Entegre mücadele yöntemleri İCARDA tarafından geliştirilmiştir .Örneğin; Dayanıklı çeşitlerin kullanımı, geç dikim ve gIyphosate uygulama birlikte kullanılabilir. Orobanşın çok yoğun olmadığı durumlarda, "elle yolma" enfeksiyonu azaltan bir diğer yöntemdir.

KULLANICI GİRİŞİ

Üye Ol Şifremi Unuttum?

Sorhocam.com 2014 yılında Ziraat Mühendisi Arafa KARAÇELEBİ tarafından kurulmuş olup herkesin faydalanabilmesi için ücretsiz olarak hizmet vermektedir.

Yetiştiriciliği, tarımı, ürünleri, bitkisi, ağacı, çiçeği gübreleri, hastalığı zararı, zararlıları, mücadelesi, ilaçları aşısı, budaması, otu, faydaları, programı, önerileri, istekleri, tavsiyeleri, nedir, nelerdir, nasıl yapılır, özellikleri, kullanım alanları, takvimi, sınavı, sınavları, notları

Site Haritası - Rss Beslemesi