Yaygın Olarak Kullanılan Aşılar Nelerdir?

Aşı rapeli, çocukluk çağında uygulanan aşıların belli bir zamandan sonra yeniden yapılmasına denir. Daha önce yapılan aşının yeniden uygulanması, yani aşı rapeli,çocukların bağışıklık sistemini yeniden harekete geçirmek için yapılır. Aşı rapelinin tıp sözlüğündeki anlamı, tekrar yapılan güçlendirici aşı,ek aşıdır. Ana aşılardan bir süre sonra yapılan, antikor yapımını arttırıcı ve güçlendirici aşı demektir. Aşı rapeli bir anlamda aşının tutması için yinelenmesidir. Yani bir çeşit pekiştirme işlemidir. Aşı rapeli uygulaması özellikle difteri ve tetanoz gibi toksoid içeren veya pnömokok polisakkarit aşıları gibi polisakkarit içeren aşılarda yapılmalıdır. Bu tür aşılarda aşı yapılırken vücuda, bakteriye ait sadece bir toksin veya polisakkarin verilir. Bu durumda bağışıklık sisteminin bakterilere karşı ömür boyu süren antikor etkisi devam etmez.

 

Aşı, vücuda önceden belli maddeler, yani ölü mikrop, canlı mikrop veya mikrop antijenleri gibi  maddeleri vücuda vererek, kişinin belli hastalıklara karşı dayanıklılığını arttırır. Aşı, birtakım hastalıklara karşı bağışıklık sağlamak için, hastalığın mikrobuyla hazırlanmış eriyiktir. Mikropların vücuda girip çoğalmasına "enfeksiyon" denir. Vücuda karşı reaksiyon uyandıran, vücuda yabancı olan maddelere "antijen" denir. Vücuttaki bu yabancı maddelere karşı çıkan savunma maddelerine ise "antikor" denir. Bakterilerin vücuda saldığı zararlı maddelere, yani bakteri zehirlerine "toksin" denir.

 

Toksinlerin zararsız hale getirilmesiyle, vücuttaki bakterilerin toksinlerine karşı aşılar yapılmıştır. Bu aşıların en önemlileri tetanoz ve difteri aşılarıdır. Birçok enfeksiyon hastalığında, hastalığı atlattıktan sonra kişinin vücudunda bu hastalığa karşı bir dayanıklılık durumu yani bağışıklık durumu ortaya çıkar. Bu bağışıklık kazandırma işlemi, insan vücuduna zararsız hale getirilmiş bir şekilde veya etkisizleştirilmiş antijenleri uygun bir şekilde vücuda vererek yapılır.

 

İki tür bağışıklık vardır; aktif bağışıklık ve pasif bağışıklık. Aktif bağışıklıkta vücuda antijen verilir ve vücudun kendisi bu antijenlere karşı antikorlarını hazırlayarak savunmasını yapar. Pasif bağışıklıkta ise, başka bir organizmada, o mikroba karşı oluşan antikorlar verilir. Bu antikorların etkisi çok çabuk bir şekilde başlar fakat etkisi ancak birkaç hafta kadar kısa bir zamanda geçer. Aktif bağışıklıkta bağışıklığın süresi daha fazladır. Yani yıllarca devam eder. Başarılı bir bağışıklık sisteminin kazandırılması, bakterilerin toksinlerine ve virüslere karşı mücadele ile olur. Difteri, tetanoz gibi bazı hastalıkların belirtisi bakteriler değil bunların salgılamış olduğu ekzotoksinlerdir. Bu tür hastalıklarda vücut savunmasını bakteriye karşı değil, toksinlere karşı yapar.

 

Yaygın olarak kullanılan aşılar vardır: Difteri aşısı, boğmaca aşısı, tetanoz, çocuk felci aşısı, kızamık, kızamıkçık aşısı, kabakulak aşısı, BCG aşısı.

 

Bunların dışında bir de özel olarak yaptırılan aşılar vardır. Kuduz aşısı, hepatit-B aşısı, canlı çiçek aşısı. Her aşının en uygun zamanda yapılması gerekir. Zamanından önce yapılırsa etkili olmayabilir. Aşılama da yaş faktörü de önemlidir. Çünkü difteri ve boğmaca gibi aşıların etkisi yaşa göre fazla olabilir. Bu yüzden 6 yaşından küçüklere boğmaca aşısı yapılmamalıdır. Bazı aşılarda yeterli bağışıklık sağlamak ve bağışıklık etkisinin devam etmesi için, aşı rapeli belirli aralıklarda yapılması gerekir. Rapellerin yapılmasında herhangi bir gecikme meydana gelirse yeniden aşılamaya başlanmasına ve fazladan bir doz aşı yapılmasına gerek yoktur. Ateşli hastalıklarda aşı yapılmamalıdır. Ateş kontrol altına alındıktan sonra yapılmalıdır.