• notifications1
  • menü

Bugün : 28 Mart 2024 Perşembe

HORMONLAR VE KULLANIM ALANLARI

Bitki büyüme ve gelişmesinde en önemli rol oynayan hormonlardan 5 ana hormon grubu bitki bünyesinde mevcut olduğu yapılan araştırmalarda belirlenmiştir. Bunlar; Oxinler, Sitokininler, Gibberellinler ,Etilen ve ABA’dır. Bitki bünyesinde meydana gelen fizyolojik faaliyetlerin çoğunluğu bu hormonların kontrolü altındadır.

Bitkisel Hormonlar

Hormonların etkileri daima bir denge içersinde birbirlerini tamamlayıcı veya bir diğerinin etkisini azaltıcı olarak ortaya çıkar. Günümüzde hormonlardan bitkilerde büyümeyi ve gelişmeyi yönlendirici özellikleri dikkate alınarak çok yönlü yararlanılmaktadır. Çok sayıda kimyasal madde hormon olmadığı halde hormon olarak adlandırılmakta bu ise kavram kargaşasına neden olmaktadır. 

 

Bir bileşiğin hormon olarak nitelendirilebilmesi için ;

  1. Bitki bünyesinde oluşması,
  2. Oluştuğu yerden başka bir yere taşınabilir olması, 
  3. Taşındığı yerde değişik yaşam olaylarını yönetmesi ve düzenlenmesi,
  4. Çok düşük konsantrasyonlarda bu etkilerini göstermesi gerekir.

 

Bitki bünyesinde bulunan bu doğal bileşiklerin yanında bu bileşiklerin kimyasal yapılarına az veya çok benzeyen sentetik bileşiklerde yapılmış ve hormon etkilerinin olup olmadığı araştırılmıştır. Bunlardan birçoğunun bitkide doğal bulunanlardan çok daha aktif oldukları, yani çok daha az kullanıldıklarında benzer etkiler oluşturdukları belirlenmiştir. Bitki bünyesinde bulunmayan bu tip bileşiklerin doğal hormonlarla karıştırılmamaları gerekir.  Bitkide mevcut olmadığı halde çok düşük miktarlarda hormon etkisini gösteren bu maddelere sentetik hormon adı verilmektedir. Kavram kargaşasını önlemek amacıyla bitkide hormon etkili tüm maddelere bitki büyüme düzenleyicisi denmektedir.

 

Hormonlar başlangıçta yalnız tohumların çimlenmesinde, meyve, fidan ve çeliklerin köklendirilmesinde kullanılmıştır. Daha sonra tohumdan hasada kadar geçen devrede verim artışı, ürün kalitesinin yükseltilmesi ve bitkilerin hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılığın arttırılması amacıyla ülkemizde ve tüm dünya ülkelerinde kullanılmaya başlanmıştır. Ancak dikkat edilmesi gereken husus diğer kimyasallarda olduğu gibi BGD ‘lerin de yazılı olan tavsiyeye uygun olarak kullanılması gerekmektedir. 

 

Hormonların dünyada kullanım alanları;

  • Çelikle çoğalmanın sağlanması,
  • Tohum çimlenme gücünün arttırılması,
  • Çiçeklerin teşvik edilmesi veya geciktirilmesi
  • Soğuğa dayanıklılığın arttırılması,
  • Meyve tohumunun arttırılması,
  • Meyve iriliğinin arttırılması,
  • Periyodisitenin azaltılması,
  • Meyve olgunluğunun erkene alınması veya geciktirilmesi,
  • Meyve kalitesinin iyileştirilmesi,
  • Hasadın kolaylaştırılması,
  • Meyve muhafaza süresinin uzatılması
  • Meyve renginin iyileştirilmesi,
  • Meyve ve yaprak dökümlerinin kontrolü,
  • Doku kültürü çalışmaları,
  • Islah çalışmaları,
  • Bitkilerin hastalık ve zararlılara dayanıklılığının arttırılması,
  • Yabancı ot kontrolü

 

Ülkemizde hormonlar domates, patlıcan ve kabakta zaman zaman bir kısım üreticiler tarafından kullanılmaktadır. Bitki Gelişim Düzenleyicilerinin ambalajı üzerinde bulunan etikete uyularak kullanılması gerekmektedir. Hormonlarla ilgili gereksiz yapılan spekülasyonlar neticesinde sebze fiyatları anormal ölçüde düşmüş ve üretici mağdur olmuştur. Bu konuda en büyük destek basına düşmektedir.  Hormonlar kullanılan sebzelerde kalıntı bırakmadığı gibi sebzelerde bugüne kadar insan sağlığına olumsuz etkileri konusunda da bir kaynağa rastlanmamıştır. Hormonlar bazı sebzelerde Hollanda, İspanya, İtalya gibi ülkelerde dahil tüm dünyada kullanılmaktadır. 

 

Bitki Gelişimini Düzenleyiciler'in (BGD) varlığına ilişkin ilk bilgiler 19. yüzyılın sonlarına dayanmaktadır. Bu dönemde, 40-50 yıllık süre içinde, bitki fizyolojisi konularında yapıları çalışmalar, BGD' lerin bitki büyüme ve gelişmesindeki rollerini ortaya koymuştur. Bu çalışmaların sonuçlarına göre, BGD'lerin bitkisel üretimde kullanılması verimi artırmakta, üründe kaliteyi yükseltmekte ve daha iyi depolama imkanları sağlayarak, ürünlerin ihracat şansını artırmaktadır. Gereğinden fazla kullanılmaları halinde ise, bitkilerin gelişmesini olumsuz yönde etkilemektedir.

 

BGD (Hormon) Nedir?

Doğal olarak bitkilerde oluşan, büyüme ile buna bağlı diğer fizyolojik hareketleri kontrol eden ve oluştukları yerden bitkinin başka yerlerine taşınabilen, çok az miktarda bile etkilerini gösterebilen organik maddelere “Bitki Gelişimini Düzenleyiciler (BGD) veya Bitkisel Hormonlar" adı verilir. 

 

BGD' ler, bitki bünyesinde üretildikleri gibi, sentetik olarak da elde edilebilirler. Bir kısmı, bitkilerde uyarıcı veya teşvik edici etki gösteren BGD' lerin, bir kısmı da, büyümeyi kısıtlayıcı veya yavaşlatıcı, hatta durdurucu etki gösterirler. Gelişmeyi teşvik edici ve engelleyici maddeleri birbirinden kesin sınırlarla ayırmak pek mümkün değildir. Çünkü BGD'ler, bitki büyümesinin değişik devrelerinde ve değişik bitki organlarına değişik konsantrasyonlarda uygulandıklarında farklı etkiler gösterebilir.

 

Diğer bir ifade ile:

  • Bir maddenin büyütücü etkisi olup olmadığı, kullanım miktarı yani konsantrasyonu ile anlaşılır. BGD' ler, bir konsantrasyonda teşvik edici özellik gösterirken, başka konsantrasyonda da engelleyici özellik gösterebilirler. 
  • Bitkinin değişik organları BGD'lere farklı reaksiyonlar gösterirler. Örneğin bir BGD, bir taraftan sürgün büyümesini artırırken, diğer taraftan kök büyümesini engelleyebilir. 
  • Bitkinin değişik gelişme devrelerinde BGD' lerin etkileri farklı olur. Örneğin, bir BGD vejetatif büyüme devresinde teşvik edici özellik gösterirken, çiçek teşekkülü devresinde engelleyici özellikte olabilir. 
  • Değişik bitki türlerinin aynı BGD'den etkilenmeleri farklı olabilir. Örneğin uzun gün bitkilerinde çiçek teşekkülü çoğalırken, kısa gün bitkilerinde çiçek teşekkülü azalabilir.

 

Sınıflandırma

Bitki gelişimini düzenleyiciler, etki ve kimyasal yapılarına göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:

  1. Antioksinler 
  2. Clofibric acid 
  3. TIBA

 

Oksinler

Bitkilerde büyüme ve gelişmeyi etkileyen en önemli gruptur. Bitkinin gelişmesini diğer BGD'lerle birlikte gerçekleştirir. Bitki kökünde doğal olarak az bulunur. Bitkinin boyca büyümesini sağlar. Hücre bölünmesi, büyümesi, hücre ve doku farklılaşmasını düzenler. Bitkinin güneşe yönelmesini sağlar. Çok fazla salgılandığında veya suni olanların fazla uygulanması halinde büyümeyi durdurur. Az salgılandığında yapraklar dökülmeye başlar. Meyva vermede etkindir. Döllenmiş çiçeğin dökülmesini engeller. Ovaryumun gelişmesini ve çekirdeksiz meyva oluşumunu sağlar. ilkbaharda kambiyum gelişimini düzenler. Suni elde edilen oksinler genelde yabancı otların yok edilmesinde kullanılır. Bu kimyasal maddeler şunlardır:

  • 4-CPA (4 -chlorop henoxyacetic acid)
  • 2,4-D (2,4-dichlorop henoxyacetic acid)
  • 2,4-DB [4-(2,4-dichlorophe noxy) butyric acid]
  • 2,4-DEP
  • Dichlorprop
  • Fenoprop
  • IAA (indolacetic acid)
  • IBA (indolbutyric acid)
  • IPA (indolpropionic acid)
  • NAD (naphthalene cetamide) 
  • NAA (α -naphthalene acetic acid) 
  • 1-naphthol
  • BNOA (β-naphthoxyacetic acid)
  • NOA (naphthoxyacetic acid) 
  • Potassium naphthenate 
  • Sodium naphthenate
  • 2,4,5-T (2,4,5-trichlorop henoxyacetic acid) (Yasaklanmıştır.)
  • FOAA (phenoxyacetic acid)
  • FAA (phenylaceticacid)
  • 2,4,6-trichlorobenzoic acid 
  • 2,3,6-trichlorobenzoic acid
  • 4-amino-3,5,6-trichloro picolinic acid

 

Sitokininler

Tomurcuk gelişmesi ve yaprakların geç dökülmesinde etkili olurlar. Hücre bölünmesini uyarırlar. 

 

Bazı doğal ve sentetik sitokininler: 

  1. Zeatin
  2. Dihydrozeatin
  3. Kinetin
  4. BA (benzyladenine) 
  5. IPA (isopentyladenine) 
  6. DMA (dimethyladenine) 
  7. Methylthiozeatin
  8. PBA (tetrahydropyrinal benzyladenine) 

 

Defoliantlar (yaprak dökücüler)

  1. Calcium cyanamide 
  2. Dimethipin
  3. Endothal 
  4. Ethephon
  5. Metoxuron 
  6. Pentachlorophenol
  7. Thidiazuron
  8. Tribufos

 

Etilenler 

Bitkilerde tohumun çimlenmesini, tomurcuk gelişmesini ve meyvanın olgun laşmasını sağlarlar. Bu kimyasal maddeler şunlardır:

  1. CEPA (Ethrel, Ethephon, 2 chloroethylphosphonic acid)
  2. BOH (β-hydroxyethylhy drazine)
  3. NIA-10-637(ethylhydrogen 1-propylphosphanate) 
  4. Ethylenedichloride
  5. Ethylenetrichloride
  6. Ethylbromide
  7. Trichloroethylene
  8. Ethyliodide
  9. Ethylmercaptan
  10. Ethylenethiocyanohydrin
  11. ACC
  12. AVG
  13. Etacelasil
  14. Glyoxime

 

Giberellinler

Bu grup kimyasalı oluşturan Gibberellic acid, gövdenin uzamasını ve meyva büyümesini hızlandırır. Tohumun çimlenmesini uyarır. Yine bitkinin erken veya geç çiçek açmasına neden olur.

 

Gelişimi Engelleyiciler

Abscisic acid (Uygun olmayan ortamda tohumun çimlenmesini engelleyerek, tohum uyumasını devam ettirir.)

 

Gelişimi Geciktirenler 

  1. Ancymidol
  2. Chlormequat chloride
  3. Butralin
  4. Daminozide 
  5. Carbaryl
  6. Flurprimidol 
  7. Chlorphonium
  8. Mefluidide 
  9. Chlorpropham
  10. Paclobutrazol 
  11. Dikegulac-sodium
  12. Tetcyclacis 
  13. Flumetralin
  14. Uniconazole 
  15. Fluoridamid
  16. Fosamine

 

Gelişimi Teşvik Edenler

  1. Glyphosine
  2. Brassinolide 
  3. Isopyrimol
  4. Hymexazol
  5. Jasmonic acid
  6. Maleic hydrazide
  7. Morfaktinler
  8. Mepiquat chloride 
  9. Chlorfluren 
  10. Piproctanil 
  11. Chlorflurenol 
  12. Propham
  13. Dichlorflurenol 
  14. TIBA
  15. Flurenol

 

Sınıflandırmaya Tabi Tutulmayan BGD’ler

  • Benzofluor 
  • Epocholeone 
  • Karetazan 
  • Buminafos
  • Ethylchlozate 
  • Methasulfocarb 
  • Carvone
  • Ethylene 
  • Prohexadione 
  • Ciobutide
  • Fenridazone 
  • Prohydrojasmon 
  • Clofencet 
  • Forchlorfenuron 
  • Pydanon
  • Cloxyfonac 
  • Heptopargil 
  • Sintofen 
  • Cyclanilide 
  • Holosulf
  • Triapenthenol 
  • Cycloheximide 
  • Inabenfide 
  • Trinexapac

Konu İle İlgili Dokümanlar

KULLANICI GİRİŞİ

Üye Ol Şifremi Unuttum?

Sorhocam.com 2014 yılında Ziraat Mühendisi Arafa KARAÇELEBİ tarafından kurulmuş olup herkesin faydalanabilmesi için ücretsiz olarak hizmet vermektedir.

Yetiştiriciliği, tarımı, ürünleri, bitkisi, ağacı, çiçeği gübreleri, hastalığı zararı, zararlıları, mücadelesi, ilaçları aşısı, budaması, otu, faydaları, programı, önerileri, istekleri, tavsiyeleri, nedir, nelerdir, nasıl yapılır, özellikleri, kullanım alanları, takvimi, sınavı, sınavları, notları

Site Haritası - Rss Beslemesi