Fidan Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

FİDAN YETİŞTİRİCİLİĞİ

Meyveciliğin temelini oluşturan fidan önemli bir yer tutar. O yüzden iyi bir meyve yetiştiriciliği için iyi fidan gerekir. Bu nedenle sertifikalı fidan üretimi ile üretilen fidanların pazarlanmasında da bir çok kolaylıklar bulunmaktadır.

 

Neden Sertifikalı Fidan Seçmeliyiz ?

Yetiştirici bahçesinde kullanılacak fidanı, anacını ve kaleminin menşeini bilmesi, bu bahçeye uygulayacağı bakımla yakından ilgilidir. Bu yüzden sertifikalı fidan şarttır.

 

NOT: Ülkemizde fidan sertifikasyonu ile fidan üretimi 5 Ocak 1997 tarih ve 22868 sayılı resmi gazetede yayınlanan ‘‘FİDANLARIN SERTİFİKASYONUNA AİT GENEL ESASLAR TEBLİĞİNE’’ göre uygulanmaktadır.

Bu yönetmeliğe göre fidancılarda aranan şartlar

1. 1.Yetiştirici çeşit-anaç damızlığı veya fidan üretimi için yeterli bilgi ve beceriye sahip olmalı.
2. 2.Yetiştirici yeterli alet ve ekipmana ve araziye sahip olmalı veya uzun süre kiraladığını belgelemeli.

 

Bu şartları taşıyanlar bulundukları ilin Bakanlık İl Müdürlüklerine müracaat edip fidan üreticisi belgesi alıp üretime başlayabilir.

 

Fidan Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar

1. 1.Sertifika etiketi olup olmadığına bakmak
2. 2.Kökleri açıkta kalmış kazık kökleri yaralanmış alınmamalı
3. 3.Saçak köklerin iyi gelişmiş olmasına dikkat edilmeli
4. 4.Gözeleri uyanmış fidan alınmamalı 
5. 5.Fidanlar ne aşırı kalın, nede aşırı ince olmamalıdır (Toprağa tutumu zordur)
6. 6.Fidanın kökünde ur, gövdesinde kabuklu bit ve benzeri hastalıklar ve zararlılar olmamalıdır.

 

FİDANLIK YERİNİN SEÇİMİ

• Meyveciliğe uygun yere kurulmalıdır
• Rüzgarlardan korunmuş mevki seçilmelidir
• Sulama suyu yeterli yada sulamaya uygun olmalı
• Toprak hafif süzek ve fidan yetiştiriciliğine uygun yapıda olmalı, asitlik istenilen miktarda olmalı
• Arazi hafif meyilli ve drenaja uygun olmalı
• Taban suyu problemi olmamalı
• İlkbahar geç ve sonbahar erken donları aşı ve sürgünleri etkileyecek şekilde olmamalı
• Ulaşımı kolay olmalı 
• Toprak her türlü hastalık ve zararlılardan arındırılmış olmalı
• Fidanlık planlaması ve parselasyonu yapılmalı

 

FİDANLIK YERİNİN HAZIRLANMASI VE PARSELASYONU

1. Fidanlık yerin seçiminden sonra, seçilen yerin daha önceden değerlendiriliş şekline göre uygun bir şekilde sürülür.
2. Toprak analiz sonuçlarına göre gereken bitki maddelerine karar verilir.
3. Ana sulama ve drenaj sistemlerinin alt yapısı planlanır ve uygulanır.
4. Toprak önce 50-60cm derinlikte işlenir.
5. İşleme için yaz mevsimi ve sonbahar başlangıcı uygundur.

 

PARSELASYON

Diğerlerinin yanında fidanlık kurulacak yerin planlaması yapılırken

1. İşletme binası
2. Gübrelik
3. Evler  
4. Makine Parkı
5. Yemekhane                                    
6. Fidan Hendekleme
7. Yollar
8. Satış Yeri

  Gibi tesislerin ihtiyaca cevap verebilecek büyüklükte olması gerekir.

 

BAHÇENİN GÜBRELENMESİ

Gübre: İçerisinde bir veya birkaç bitki besin maddesini bir arada bulunduran bileşenlere gübre denir.

Gübreleme: Gübrelerin doğrudan doğruya bitkiye yada toprağa verilmesine gübreleme denir.

 

Çeşitleri (Yapılarına Göre) ;

1.  1-İşletme Gübreleri
2.  2-Ticari Gübreleri      

Olmak üzere iki çeşittir.

 

İŞLETME GÜBRELERİ
a)Ahır Gübresi: Ahır hayvanlarının katı atıkları ile yataklıklarının artıklarından oluşan karışımdır. 

Faydası:

• Bitki gelişimi için gerekli besin maddelerini sağlar, toprağı tarıma hazırlar, uygun hale getirir.Toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini düzenler.
• Bu gübrenin toprağa verilmesi toprağın su tutma kapasitesi artar, geçirgenliği artar. Böylece suyun toprak yüzeyinden akıp, buharlaşıp, verimli kısmının akıp gitmesini önler.
• Aynı zamanda erezyona da bir tedbir olur. Bu topraklar çabuk tava gelir, işlenmesi kolaylaşır.
• Toprak gevşekliği sağlar, bitki kök gelişimi için uygun bir yapı kazandırır.
• Aynı zamanda zengin mikroorganizma kaynağı olması sayesinde toprağın biyolojik değişiminin hızlandırılmasını sağlar.
• Bitki için önemli bir besin kaynağıdır. Çünkü hayvanlar yedikleri yemlerdeki maddelerin ancak %45’inde yararlanırlar. Atıkları bu yüzden organik madde bakımından zengindir. 

NOT: Koyun ve tavuktan elde edilen ahır gübrelerinin besin madde kapsamı sığır ve beygirden elde edilenden daha yüksektir.

NOT: Genç hayvanların gübreleri N,P,K ve Ca gibi maddeler açısından yaşlı hayvanlara göre daha düşüktür. Çünkü genç hayvanlar kemik ve kas yapılarını geliştirmek için besin maddeleri ile proteinlere daha fazla gereksinim duyarlar ve kullanırlar.

NOT: Ahır gübrelerinin bitkilere yararlı olması için C/N oranı büyük önem taşır. Bu oran sığırda 60/1, beygirde 40/1’dir. İyi bir yanma ile gübredeki C/N oranı 15/1 veya 20/1’e düşürülmesi gerekir. İstenilen oranda olmaz ise (Yüksek oranda kalırsa) bitki bundan faydalanamaz.

NOT: Ahır gübresindeki organik madde ve besin maddeleri kaybını önlemek için gübre tarlaya verilir verilmez pullukla toprak altına gömülmelidir.

b)Yeşil Gübre: Baklagil cinsi bitkilerde seçilir. Baklagiller havanın azotundan yararlanarak, köklerinde N depolayan ve toprağın azotça zenginleşmesini sağlar.

 

TİCARET GÜBRELERİ

İşletme gübrelerinden farklı olarak yüksek miktarda bitki besin maddesi içerir ve suda kolayca çözünürler.

İçerdikleri besin maddelerine göre

a)Azotlu Gübreler;

1. Amonyum Sülfat: Beyaz renklidir. Halk arasında şeker gübresi de denir. Bazen açık yeşil, açık mavi veya grimsi renkli de olabilir. İçinde %21 N  vardır.
2. Amonyum Nitrat: Beraberinde kireç vardır. 100 kilosunda 20-26kg arasında saf azot vardır.
3. Üre: İçinde en fazla N bulunduran gübredir. %45-46 civarındadır.

Suda tamamen erir, beyaz yuvarlaktır. Bütün bitkilere uygulanabilir. Üstelik gelişme döneminde de uygulanan bir gübredir.

b)Fosforlu Gübreler;

1. Süper Fosfat: Granüllüdür, açık gri veya boz renktedir. %16-18 oranında suda eriyebilen fosfor asidi vardır.
2. Triple Süperfosfat: %43-46 fosfor asidi vardır. Uzun süre rutubetli yerde saklandığında su çekerek topaklaşır. Kırılarak kullanılabilir.

 

c)Potasyumlu Gübreler;

1. Potasyum Sülfat: %48-52 oranında potasyum bitki besin maddesi içerir.
2. Potasyum Nitrat: %46 oranında potasyum bitki maddesi içerir

NOT: Potasyumlu gübreler ancak toprak analizi yaptırıldıktan sonra verilen sonuçlara göre ihtiyacı olan yerlere kullanılır.

 

d)Kompoze Gübreler: Birden fazla bitki besin maddesini bir arada bulundururlar. N,P,K vardır. Oranı 1:1:1 olmalıdır.

 

 

AŞILAMA

Baklagiller için uygulanan aşılama yöntemi ürün veriminin ve kalitenin arttırılması için önemlidir.

Nedir Aşılama:  Eğer baklagil yetiştirilecek toprakta N yoksa, baklagil tohumları ekilirke. Bu tohumların hazırlanan mikrobiyal gübre veya nodozite bakteri kültürü ile kaplanması gerekir. Bu işleme aşılama denir. Ayrıca toprağa uygulanacak azotlu gübrelerden de kazanç sağlanmış olur.

Gübreleme Şekilleri
Gübre toprağa;

1. Banda verme
2. Serpme
3. Üstten veya yandan gübreleme
4. Püskürtme
5. Damla sulama
6. Damla sulama şekillerinden hangisi uygunsa o şekilde verilir
7. Yalnız uygulamaya geçmeden önce ne miktarda verileceği belirlenmesi önem taşır.
8. bunun için toprak analizinin yapılması gerekir. Tarladan örnek toprak alınıp analiz yapılmalıdır. Özel laboratuvarlar bu konuda çiftçiye yardımcı olabilir.(Gübreleme Programı) 

 

Toprak Analizinin Amacı:

Bitkide eksik olacak maddeleri toprağa bakarak önceden tespit etmek, eksikliği tamamlamak yada fazla gübre vererek toksit etki yapmamak için analiz yapılır.

Gübreleme Programı Yapılırken Nelere Dikkat Edilir

1. İklim özelliklerine
2. Sulama Şekline
3. Elementlerin alınabilirliklerine 
4. Toprak yapısına
5. Kaldırılan ürün miktarına
6. Bitkilerin gelişme dönemlerine
7. Meyve ise yaşına
8. Gübre kayıplarına
9. Toprak ve bitkideki hareketlilik durumlarına göre yapılmalıdır.

 

TOPRAĞIN İŞLENMESİ VE HAZIRLANMASI

1-Drenaj:

Toprağın iyi drene edilmesi fakat hızlı bir şekilde kaybolmaması gerekir. İdeal Su Tutulması: Minerallerin çevresinin ince bir su tabakasıyla kaplı olması ve organik minerallerin aralarının hava ile dolu olması durumudur.

 Drenaj Suyunun Akıp Gitmemesi İçin;

1. Üst toprağa ilave edilecek olan organik katkı maddesi kilin, kum gibi küçük topraklar halinde bir arada tutmasını sağlayacak, drenaj özelliğini geliştirecektir.
2. Drenaj aynı zamanda iklim şartlarına göre toprağın işlenmesi ve havalandırılmasıyla da arttırılabilir.
3. Toprağın işlenmesinde kuru havayı tercih etmek toprak parçasının kolayca ayrılmasını ve toprağın kolayca drene olmasını sağlayacaktır.
4. Toprağa kum yada çakıl katmakta drenajı geliştirebilir.(Ancak bu işlem küçük yerler için düşünülür. Çünkü pahalıdır)

 

2-Havalandırma: Havalandırma toprak drenajını arttırır, hemde bitki köklerinin ve diğer toprak altı organizmaların nefes almasını sağlar. Havalandırma drenaj için uygulanan yöntemlerin çoğu ile sağlanabilir.

 

3-İşlenebilirlik:  Bu ağır killi toprağın kolay çalışabilir hale gelmesi demektir. Bu da drenaj için uygulanan yöntemlerle geliştirilebilir.  Ayrıca toprağa ihtiyaç duyduğu uygun organik katkı maddelerinin ilavesi de gerekmektedir. 

 

4-Renk:

Toprağın rengi, ne kadar uzun zamandır ekim-dikim yapıldığına göre değişir. Aynı zamanda içindeki organik madde miktarına da bağlıdır. Toprak koyu renkli ise; Nesiller boyu ekilmiştir. Bunlar ısıyı daha çabuk absorbe ederler ve daha yavaş soğurlar Yani toprağı iyileştirmek, rengini koyulaştırmak, yani organik madde miktarını arttırmaktır.

 

5-Su Tutma:
 Bu kumlu topraklarda sorundur. Organik madde katmak sorunu ortadan kaldırır.

 

Fidanların Ambalajlanması Ve Taşınması

1.Fidanlar satışa sunulmadan önce yaş ve boylarına göre 10, 25, 50 veya 100’lük demetler halinde sınıflara ayrılarak bağlanır.

2.Fidanların taşıma esnasında zarar görmelerini önlemek için ayrıca ambalajlama gereklidir.

 

Ambalajlama 2 Şekilde Yapılır

1. a)Yarım Ambalaj: Demetler halindeki fidanların kökleri; kuru ot, sap, saman vb. koruyucu maddelerle iyice örtülür, bir bezle sarılıp sıkıca bağlanır veya bez iyice dikilir. Bu yöntem kısa mesafelere gönderilecek fidanlar için uygunlar.
2. b)Tam Ambalaj: Fidanlar uzak mesafelere taşınacaksa tam ambalaj yapılmalıdır. Demetlenen fidanların kök, gövde ve yan dallarının tamamı koruyucu bir madde ile örtülüdür. Bir bezle veya plastikle sarılıp, sıkıca bağlanır.
3. 3.Ambalajların üzerine fidanların tür, çeşit, boy ve miktarlarını belirten etiketler bağlanır.

 

NOT: Büyük işletmelerde bu işlem zaman alıcı ve masraflıdır. Bu yüzden ambalaj yapmadan etiketleyip doğrudan araçlara yüklenerek üzeri plastik örtü ile kapatılıp nakledilir.

 

FİDANLARIN ETİKETLENMESİ

Sınıflandırılıp belli demetler halinde bağlanan fidanlarda etiketleme mutlaka yapılmalıdır. Etiketlere;

1. 1.Üretildiği kuruluşun adı ve adresi
2. 2.Firmanın ticaret ünvanı ve kısa adı, adresi, tescilli markası
3. 3.Parti numarası
4. 4.Bu standardın işaret ve numarası (TS 4217 gibi)
5. 5.Ambalaj veya demet içerisindeki fidanların türü, çeşidi, anaç
6. 6.Ambalaj veya demet fidan sayısı silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılır

                   
Tohumların Çimlenmesi Ve Hastalıklarla Savaş

Çimlenmede en etkili olan tohum kabuğudur. Tohum kabuğunun su alımını arttıracak daha kolay çatlayacak duruma getirecek yumuşatacak ve gaz alışverişini kolaylaştıracak işlemlerin yapılması çimlenme hızını ve yüzdesini arttırmaktadır. Bu uygulamalar;

1-Katlama: Zeytinde tohum kabuğunu yumuşatmak için çekirdekler mayıs ayından eylül ayına kadar sıcakta katlamaya alınarak mikroorganizma faaliyeti ile sert dış kabuk yumuşatılır.
 

2-Tohum Kabuğunun Aşındırılması;

1. a)Mekanik Aşındırma: Beton harcı karma makinelerinde kuma tohumlar karıştırılarak kabuk aşındırılır.
2. b)Asitle Aşındırma: Tohumların üzerine sülfürük asit ilavesi yapılır. Yalnız muameleden sonra tohumlar iyice yıkanmalıdır.
3. c)Sıcak Suda Bekletme: Tohumlar 50 oC ‘de sıcak suda bekletilerek kabuğun üzerindeki yağ tabakası yumuşatılmalıdır.
4. 3-Giberillik Asitle Muamele: Tohumlar önce 30 dakika sülfürük asitle muamele edilir daha sonra giberillik asitle muameleye tabii tutulur.

 

4-Tohumların Suda Bekletilmesi: Tohumlar her gün değiştirilmek kaydı ile 10-12 gün suda bekletilir. Fakat bu yöntemler pek uygulanmakta ve doğrudan yastıklara ekilmektedir.

 

HASTALIKLAR

1-Uç Kurutan Hastalığı: Özellikle limonlarda görülen çok tahripkar bir hastalıktır. Bulaşma sonbahar ve ilkbaharda oluşur.

Belirtisi: Aniden uç dalcıklar salar ve kurur. Sonrada bütün fidan kurur.

Tedbirler;

1. 1.Bahçeye dikilecek fidanlar hastalıksız olmalıdır.
2. 2.Hasta olan fidanlar hemen imha edilmeli
3. 3.Hastalıklı dallar budanmalı
4. 4.Gübreleme zamanı iyi ayarlanmalı
5. 2-Gövde Zamklanması ve Kahverengi Meyve Çürüğü: Hastalık, bitkinin toprağa yakın kök boğazı ve gövdesinde meydana gelirse ‘Gövde zamklaması’ meyvelerde oluşursa ‘Kahverengi Çürüklük’ adını alır.

 

Kimyasal Mücadelesi

a-Gövde Enfeksiyonlarına Karşı:

Sağlam ağaçlar Ekim, Ocak, Mart başlarında koruyucu olarak %2 ‘lik ‘Bordo Bulamacı’ ile gövde ve kalın dallardan ilaçlanmalı. Hasta kısımları temizlendikten sonra 25-30cm’den Prümüs Alevi ile yakılır. %0,3 ‘lük Potasyum Permanganat ile fırçalayarak sürülerek ilaçlanmalıdır.

 

b-Meyve Enfeksiyonlarına Karşı:

Ekim ayında ilaçlanır, gerekirse 15 gün sonra tekrarlanır. %1’lik bordo bulamacı veya %0,3’lük Captan 50 kullanılır.