• notifications1
  • menü

Bugün : 29 Mart 2024 Cuma

Mantar Nedir?

Mantar, sadece kültür mantarı demek değildir ve süpermarketlerde yetişmez. Ancak en çok yetiştirilen kültür mantarı agaricus bisporus milyondan fazla mantar türünden sadece bir tanesidir. Evcilleştirebildiğimiz türlerden biridir ve yakın zamanda endüstriyelleşmeye de başlamıştır. Bu aralar tezgahlarda bazı başka türlerin de yavaş yavaş ona katılmaya başladığını görüyoruz. Doğa ise bize bundan çok daha fazlasını vadediyor.

Mantar Nedir?

Mantarlar pek çoğumuzun sandığı gibi bitki değildir. Aslında bitkilerle ortak yönleri vardır ancak kendi besinlerini kendileri üretemezler. Bu yüzden bilim insanları onları bitki ve hayvanlardan farklı bir aleme yerleştirirler. Yani mantarlar başlı başına bir alemdirler. Ekosistemin kritik rollerinden ayrıştırıcılığı üstlenmişlerdir. Organik yapıların öldükten sonra çözülüp başka canlıların yaşamsal faaliyetlerinin hammaddesi olması onların eseridir. O yüzden arama motorlarına mantar yazıp tarattığınızda hem ölüm gibi sevimsiz, hem yaşam gibi rengarenk canlılarla karşılaşırsınız. Daha da ilginci göz kamaştırıcı zerafeti olan bir türün içinde ölümcül bir zehri taşıyor olabilme ihtimalidir. Bu yüzden mantar ölümle yaşam gibidir. Özellikle doğada bir survival durumunda ona bakış açınızı doğru ayarlarsanız, bu çok şeyi değiştirebilir.

 

Mantarlar yüzbinlerce türü olan bir alem ve biz aslında sadece bir survival durumunda yenilebilecek şapkalı mantarlardan bahsedeceğiz yani meselenin mikroskobik boyutlarına inmeyeceğiz diyelim ama belirtmekte fayda var: Mantarlar birçok ilacın üretiminde (antibiyotik-vitamin-enzim-hormon vs.) kullanılırlar ve tabi birçok hastalığa da sebep olabilirler. Ekmeğin, yoğurdun, peynirin ve şarabın meydana gelmesinde payları vardır. Aslında ekosistemin her yerinde onlar vardır denilebilir. Nemli yerlerde biraz daha fazla olmak üzere dünya üzerinde bir mantar türüne rastlamayacağınız yer ya yoktur ya da çok azdır.

 

Bu girişten sonra ilgi alanımıza giren büyük mantarlara bir göz atabiliriz. Bunların büyük çoğunluğu basitçe bir sap kısmı ve bir şapkadan oluştukları için genel olarak onlara şapkalı mantarlar da diyebiliriz. Daha sonra yenilebilir ya da zehirli türlere baktığımızda birçoğunun bu şekilde olduğu görülecektir. Aslına bizim mantar diye adlandırdığımız bu yapı mantarın sporlarını salacak ve onun üremesini sağlayacak parçasıdır. Bitkilerle benzeştirecek olursak bir çeşit meyve gibi düşünülebilir.

 

Mantarların Bölümleri Ve Tanıtıcı Özellikler

Toprak üstünde bulunan meyve diyebileceğimiz yapıyı oluşturan bölüm miselyum olarak adlandırılmaktadır. Bunu bazı mantarların yumruları altında kök iplikçikleri şeklinde görmeniz mümkündür. Dikkatli bakılırsa özellikle orman tabanında toprak üzerinde beyaz lekeler olarak da görülebilirler. Miselyum aslında dünyayı saran bir ağdır. Onunla ilgili mikolog Paul Stamets tarafından yapılan bir TED konuşmasını şuradan dinlemenizde fayda var.

 

Mantarların tanımlanması sırasında bazı yapısal özellikleri göz önüne alınmıştır. Bunların başlıcaları şunlardır: Şapka biçimi, şapkanın alt yüzü, lamel varsa konumu ve özellikleri, sap şekilleri, sap altı kısımda çorap benzeri yapının bulunup bulunmaması, sapın gevrekliği ya da lifli yapısı, sapın şapka ile bağlantı türü, mantarın rengi-tadı-kokusu ve sporların rengi.Şimdi bunlara daha ayrıntılı bakalım.

 

1.Şapka Şekli ve Lamellerin Biçimleri

Mantarların tanınmasında en önemli fiziksel özelliklerden biri şapkadır. Aşağıda bazı şapkalı mantarlara ait şapka formları gösterilmiştir. Bunların dışında başka formlar da mevcuttur ve hatta trüf gibi bazı mantarlarda bir şapkadan da bahsedilemez.

 

Mantarın şapka kısmının formu yanında üst yüzeyde pul, döküntü, kuşak olup olmaması, şapka zarının soyulabilir olup olmaması, et rengi, kenar saçakları, şapka formunun düzgünlüğü gibi faktörler mantar türünün tanınmasında yardımcı olmaktadır.

 

Ayrıca şapkadan sapa uzanan katların sapa göre durumları da belirtici olabilir. Lamel (gills) diye adlandırabileceğimiz bu yapılar şapkadan sapa bağlanmadan serbest bulunabilir. Bazen düz-bitişik bazen inişli ve bazen de çentikli olabilir. Ayrıca lamellerin sık ya da seyrek oluşu, mantar şapkasının uçlarından taşmaları, uçlarının düz ya da çatallı oluşu, renkleri, kalınlıkları, kırılgan ya da balmumu gibi oluşları vb. de mantarların cins ve türlerini belirlemede yardımcı olmaktadır. Serbest lamelli mantarlarda şapka ile ayak birbirinden ayrılabilirken bitişik ve inişli tiplerde ise bu ayrılma hayli zor ya da olanaksızdır.

 

2.Şapka Alt Yüzü Şekilleri

Mantarın bu kısmı daha önce de belirttiğimiz üremeyi gerçekleştiren sporlara ev sahipliği yapar. Sporlar bu kısımda tutulur ve buradan dağılırlar. Şapka alt yüzleri birkaç farklı şekilde bulunurlar. Birincisi lamelli şekildir. Uzun, ince plakalar halinde radyal ya da doğrusal yerleşmiş halde şapka altını kaplarlar. İkincisi gözenekli tip dediğimiz şapka içine uzanan borucuklardan oluşur. Bunlar yüzeyde süngerimsi bir görüntü ya da düzgün gözenekler şeklinde bulunur. Üçüncüsü kabarık çizgili alt yüzdür ki yüzeyden ilerleyen damarlara benzerler ve saptan şapkaya doğru ağ şeklinde uzanırlar. Dördüncüsü ise dişli alt yüzdür. Bu tipler de şapkadan sarkan diş, diken benzeri uzantılar bulunur.

 

3.Sap Şekilleri

Sap şekilleri de bir mantarın tanımlanmasında önemli yer tutar. Bazı sap şekillerini aşağıda gösterilmiştir.

 

4. Sapın Yarısı

Mantar sapları genellikle lifli yapıdadır. Mantar sapında kökten şapkaya doğru yönlenmiş lifler bulunmaktadır. Liflerin bu şekilde yönlenmiş olması mantar tanımlamalarında belirgin bir fark yaratır çünkü önemli mantarlardan Russula ve Lactarius türlerinde durum farklıdır. Bunlar gevrektir ve lif lif ayrılmaz, dağılırlar. Russula ve Lactarius ise kırılan bölgeden renkli veya renksiz bir sıvı sızıp sızmamasına göre ayrılırlar. Lactariuslar sütlü mantarlardır, Russulalar içinse böyle bir durum söz konusu değildir.

 

5.Yüzük Ve Çorap Şekilleri

Mantarlar başlangıçta bir zar içinde büyüyen yumru görünümündedirler. Büyüme devam ettikçe bildiğimiz mantara dönüşürler ve sporlarını salacak olgunluğa erişirler. Bu sırada başlangıçta var olan zar yırtılarak açılır. Bu zarın bir kısmı sap altı bölgede çorap veya kın gibi sapı sararken bir kısmı sap etrafını saran bir halka/yüzük gibi kalır. Şapka üzerindeki pulcuklar ile şapka kenarlarından sarkan püsküller de bu zardan arta kalan parçalardır.

 

Bu zar parçaları da mantarların ayırt edilebilmesinde önemlidirler. Örneğin şapka üzerinde zardan kalan pulcukları fark edebilmek kolaydır çünkü pulcuklar şapka yüzeyinden ayrıdırlar. Amanita cinsi mantarların bir kısmında bu oluşum açıkça görülebilir. Ölümcül mantarların bir kısmı bu cinsten olduklarından özellikle yağmurdan sonra kaybolan pulcuklar zehirli ve yenilebilir amanita türlerinin karıştırılmasına sebep olabilmektedir. Cinsin birçok üyesi zehirli olduğundan kesin bilgi ve deneyimin olmadığı durumlarda zar kalıntıları yeterli uyarıdır

 

Bazı durumlara iç zar saçak şeklinde kalmaktadır. Kalıntılar örümcek mantarları adı verilen bazı türlerde ağ şeklinde de olabilir. Bu mantarlarda yapışık, kahverengi ipçikler belirgin özelliktir. Zar parçalandıktan sonra bir kısmı sapın alt bölümünde sapı saran bir kın görünümünde de olabilir. Bu türlerde pul pul veya örtü şeklinde bir kılıf, sapı sarmıştır.

 

6.Şapka ve Sapın Bağlantısı

Bazı mantarlarda şapka kısmı saptan kolaylıkla ayrılır. Bazılarında ise şapka ve sap iç içe geçmiştir. Bu özellik bir türün tanımlanmasında önemli bir faktördür.

 

7.Mantar Sporlarının Rengi

Genç mantarlarda henüz spor oluşumu tamamlanmadığı için bu yöntem pek işe yaramaz ancak ergin bireylerde spor izleri mantar tanımlamalarında kullanılır. Çoğu durumda şapka altı lamellerinden spor renkleri kestirilse de spor izi deneyi ile spor renklerini belirlemek daha kesin sonuçlar verir.

x
Bu konu hakkındaki sorularınızı ya da görüşlerinizi bu alana yazabilirsiniz!

Fatma

10.08.2021 21:17:45

Hocam patateslerin altında pembemsi renkli mantarlar çıktı. Nedeni nedir? Ne yapmamız lazım

Hasan Arıcı

2.06.2020 22:27:01

Merhaba "https://www.sorhocam.com/konu.asp?sid=527&kultur-mantar-yetistiriciligi-a-dan-z-ye.html " yazınız hi bilmeyen biri için gayet iyi.
Mantar hakkında bu yazılan bilgilere hakim, İstanbulda yaşayan biri varsa iletişime geçmek isterim.
mümkün mü ?

(97216 kodunu soldaki kutucuğa yazın!)

Kültür Mantarı Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Kültür Mantarı Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Kültür Mantar Yetiştiriciliği (A dan Z ye) Kültür Mantar Yetiştiriciliğinde Mantarın yetişme yerleri açık ve kapalı üretim alanları olmak üzere ikiye ayrılır. Doğada tabii halde üreyen mantarların oluşması verim potansiyeli, direkt çevre koşullarına bağlı olduğundan ve bunların nasıl olacağının önceden kestirilememesi, bir tarımsal işletmenin s...

Mantar Yetiştiriciliğinde Kompostun Nasıl Hazırlanır?

Mantar Yetiştiriciliğinde Kompostun Nasıl Hazırlanır?

Mantar Yetiştiriciliğinde Kompostun Hazırlanışı 1. Kompostun Hazırlanışı Mantar üretiminde kullanılan yetiştirme ortamlarının diğer bitkilerin tarımında kullanılanlardan önemli ölçüde farklı özellikleri vardır. Çünkü mantarlar klorofilsiz olduklarından karbonhidrat sentezi yapamazlar ve bu gereksinimlerini üzerinden geliştikleri ortamdan sağl...

Mantar Yetiştiriciliğinde Tohumluk Miselin Elde Edilmesi

Mantar Yetiştiriciliğinde Tohumluk Miselin Elde Edilmesi

2.Tohumluk Miselin Elde Edilmesi 2.1. Misel Üretiminin Önemi ve Gelişmesi Daha önce de belirttiğimiz gibi mantarlar çiçeksiz bitkilerdir. Dolayısıyla tohumları yoktur. Üretimleri miselleri sayesinde gerçekleştirilir. Mantar yetiştiriciliğinde, değişik maddeler üzerine sardırılarak geliştirilen sekonder miseller kullanılır. Bu biçimde hazırl...

Trüf Mantarı Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Trüf Mantarı Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Trüf Mantarı Yetiştiriciliği Dünyada siyah elmas ve kralların yiyeceği olarak adlandırılan Trüf mantarı, toprağın 5 ile 20 santimetre derinliğinde ağaç köklerinde yetişiyor. Özel eğitimli köpeklerle toplanan Trüf, Akdeniz iklim kuşağının belli bölgelerinde bulunuyor. Tadı, kokusu ve aroması ile birçok gurmenin ilgisini çeken Trüf mantarın...

Mantar Nedir, Çeşitleri Nelerdir?

Mantar Nedir, Çeşitleri Nelerdir?

Mantar Nedir? Mantar, sadece kültür mantarı demek değildir ve süpermarketlerde yetişmez. Ancak en çok yetiştirilen kültür mantarı agaricus bisporus milyondan fazla mantar türünden sadece bir tanesidir. Evcilleştirebildiğimiz türlerden biridir ve yakın zamanda endüstriyelleşmeye de başlamıştır. Bu aralar tezgahlarda bazı başka türlerin de yavaş ...

İstiridye Mantarı Üretimi Hakkında Merak Ettikleriniz

İstiridye Mantarı Üretimi Hakkında Merak Ettikleriniz

İstiridye Mantarı Üretimi Hakkında Merak Ettikleriniz SORU: Bizim tarımla veya mantarcılıkla ilgili bilgimiz uğraşımız hiç olmadı. İstiridye mantar yetiştiriciliği yapacak kişinin, sizce bilgi ve donanımı ne olmalıdır? CEVAP: Yeni girişimci olup Mantar yetiştiriciliğine başlayan insanlar mantar yetiştiriciliğini de bilmez çiftçiliği de yapma...

Kestane Mantarı Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Kestane Mantarı Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Kestane Mantarı Yetiştiriciliği Agaricus spp. cinsi mantarların en yaygın olarak yetiştirilen ve ülkemizde Kültür mantarı deyince ilk akla gelen beyaz şapkalı olan Agaricus bisporus türüdür Ülkemizde bugün için mantar üretiminin büyük çoğunluğunu beyaz şapkalı mantar türü oluşturmaktadır. Agaricus spp. mantarlarının,kültür mantarı olarak yeti...

KULLANICI GİRİŞİ

Üye Ol Şifremi Unuttum?

Sorhocam.com 2014 yılında Ziraat Mühendisi Arafa KARAÇELEBİ tarafından kurulmuş olup herkesin faydalanabilmesi için ücretsiz olarak hizmet vermektedir.

Yetiştiriciliği, tarımı, ürünleri, bitkisi, ağacı, çiçeği gübreleri, hastalığı zararı, zararlıları, mücadelesi, ilaçları aşısı, budaması, otu, faydaları, programı, önerileri, istekleri, tavsiyeleri, nedir, nelerdir, nasıl yapılır, özellikleri, kullanım alanları, takvimi, sınavı, sınavları, notları

Site Haritası - Rss Beslemesi