• notifications1
  • menü

Bugün : 29 Mart 2024 Cuma

Bitki zararlısı olan eriophyoid akarlar, gal, ve yapraklarda pas benzeri semptomlara neden oldukları için "gal, tomurcuk, erinoz veya pas akarları" olarak adlandırılmaktadır (Jepson et al 1975). Eriophyoid akarlar çok küçük olmaları nedeniyle bunlar üzerindeki sistematik ve biyolojik çalışmalar çok zor olmaktadır. İlk defa 18. yüzyıl sonlarında bitkilerdeki gal ve diğer anormal oluşumları ile dikkat çekmişler ancak 19. yüzyıl ortalarında bu semptomlara iki çift bacaklı akarların neden oldukları saptanabilmiştir (Batchelor, 1952). Ekonomik öneme sahip akarlar içerisinde küçümsenmeyecek sayıda Eriophyidae türleri bulunmaktadır. Kültür bitkilerinde, park ve süs bitkilerinde önemli zararlara neden olan akarlar çok küçük oldukları için gözle görebilmek imkansızdır. Konukçularında beslenmeleri sonucu ortaya çıkartmış oldukları semptomlarla farkedildikleri için zaman zaman mücadele etmekte oldukça geç kalınmış olabilir. Yapılan geç mücadele sonuçlarında ise ortaya ekonomik anlamda önemli ürün kayıpları çıkabilir. Ülkemizde bugüne kadar yapılan eriophyoid akarların sistematiğine yönelik çalışmalar oldukça sınırlı sayıdadır. ,

 

ERIOPHYOIDEA MORFOLOJİSİ

Arthropoda şubesinin en küçük üyelerinden olan eriophyoid akarlar 0.1-0.3 mm boyunda olup kurtçuk veya iğ şeklinde halkalı vücutları, iki çift bacakları, proximal pozisyonlu genitaliaları ve özelleşmiş ağız styletletleri ile bağlı bulundukları Acar takımındaki diğer gruplardan belirgin şekilde ayrılırlar (Hall, 1967). Bu farklılaşmaya rağmen diğer akarlarda olduğu gibi eriophyoid akarlarda da vücut üç bölümden oluşmaktadır  (Jepson, 1975). 

Bunlar; Gnathosoma, Podosoma, Opisthosoma’dır

 

Gnathosoma- Gaga benzeri bir yapıda, aşağı doğru eğik olup stylet ve pedipalpuslardan oluşmaktadır. Styletler iğne benzeri yapıda, düz veya eğik durumdadırlar. Rostrumun tabanından çıkar, rostrumun anteriorundaki bir oluk içerisinden öne doğru uzanırlar. Gnathosoma büyüklüğü ve üzerindeki setalar taksonomik bakımdan önemlidir. 

 

Podosoma- Üçgen şeklinde olup vücudun anterodorsal kısmını örtmektedir. Plakanın posteriorunda yer alan iki adet kabarcığa dorsal seta kabarcığı, bunlardan çıkan setaya da dorsal seta denir (Thomson, 1976). Dorsal seta kabarcıklarının plaka arka kenarına göre yerleşme pozisyonu ve dorsal seta ile birlikte yönelme doğrultusu Eriophyoidae altfamilyalarının ayrılmasında büyük öneme sahiptir. 

 

Opisthosoma- Eriophyoid akarlara kurtçuk benzeri bir şekil veren kısım hysterosomadır. Gal ve tomurcuk içinde yaşayan türler için bu durum daha doğrudur. Serbest türlerde abdomen yassılaşmış, dorsum kemerli veya dilimli durumdadır. Abdomende dikkati çeken özelliklerden birisi enine yüzeysel halkalanmaların bulunmasıdır. Gal ve tomurcuk akarları genellikle dorsoventral olarak benzer yapıdaki dar halkalara sahiptir. Serbest yaşayan türlerde ise geniş sırt plakalarına çok sık rastlanır. Bu dorsal halkalara tergit, daha dar ventral halkalara ise sternit adı verilmektedir. 
 

GENITALIA

 Eriophyoid akarlarda genitalia coxanın hemen arkasında ve abdomenin ventralinde bulunur. Daima bir çift olan genital seta genitalianın lateral köşelerinden çıkar. Nymphal dönemlerde dış genital yapı bulunmamakla birlikte genital seta bulunmaktadır. 
 

BİYOLOJİSİ

Eriophyoid akarlarda başlıca iki tip hayat devresine rastlanmaktadır:  Basit hayat devresine sahip türlerde yumurtadan çıkan birey iki nymphal dönem geçirdikten sonra ergin duruma gelmektedir. Dişiler tek tiptir ve genitalia dışında erkeklere tam bir benzerlik göstermektedir. Göz pulları altında yaşayan tomurcuk akarların çoğunluğu, herdem yeşil bitkilerdeki türler basit hayat devresine sahiptirler. Eriophyoid akarlarda kompleks hayat devresi ilk defa 1941 yılında Keifer tarafından belirlenmiştir. Genitalia dışında tamamen erkeğe benzeyen dişilerden farklı formu belirlenmiştir. Birinci tip dişilere protogyne, ikincilere ise deutogyne olarak isimlendirmiştir. Deutogyneler hava sıcaklığı ve yaprakların mevsimsel değişikliğine bağlı olarak ortaya çıkmakta ve yaz sonuna kadar sayıları gittikçe artmaktadır. Bunlar konukçularının dallardaki gözlere, çatlak ve benzeri sığınaklara çekilerek kışlamaktadırlar. İlkbaharda tomurcukların kabarmasıyla birlikte aktifleşerek yeni çıkan yapraklara yumurtalarını bırakırlar. Yumurtadan çıkan bireyler tamamen protogyne olarak gelişirler. Protogyneler yapraklarda beslenerek yaz boyunca çoğalmaya devam ederler. Yaz sıcaklığına duyarlı olan türlerde deutogyneler yazlama fonksiyonuna sahiptirler (Keifer, 1941). 


Deutogyne terimi, bir türün kendi içerisinde iki farklı dişiye sahip olması anlamında kullanılır. Protogyne ve Deutogyne terimleri sadece erginler için kullanılmaktadır. Nymph dönemlerinde bireylerin protogyne ve deutogyne olacakları ergin döneme gelmeden belirlenemez. Deutogyne Eriophyidae, Diptilomiopidae Phytoptidae her üç familyada da görülmektedir. 


Protogyne ve Deutogyneler arasında yapısal farklılığın çok belirgin olduğu türler bulunduğu gibi herhangi bir farklılığın belirlenmediği türler de bulunmaktadır. Deutogyneler, genitalia yapısı, vücut setalarının sayısı, pozisyonu ve yönü bakımından protogynelerle hemen hemen aynıdır. Fakat abdominal kabarcıkların yapısı, sayı ve dağılışı yönünden genellikle farklılıklar bulunmaktadır. Özellikle serbest yaşayan türlerde deutogynelerin tergitleri protogynelerinkine göre daha dar, dorsal plaka daha az desenli, daha ince ve aşağı doğru daha eğik durumdadır (Jeppson et al, 1975). 

 

ÜREME

Basit hayat devresine sahip çoğu türlerin erkekleri bilinmektedir. Bu türlerin dişileri partenogenetik olarak üremekte, erkekleri bulunan türlerde ise dişiler erkek spremetophorları tarafından döllenmek suretiyle sexual yolla çoğalmaktadır (Thomson, 1976).  Erkekler belirli bir süre beslendikten sonra spermatophore’larını dişilerin gezinecekleri yerlere bırakmaktadır. Spermataphorları bulan dişilerin, genital kapakçıkları yardımıyla spermleri genitaliaları içine sıkarak spermatechalarına depolamaktadırlar (Jeppson et. al, 1975). 

 

YAYILIŞI

Eriophyoid akarlar kendi güçleri ile çevreye yayılabilme yeteneğinde değildirler. Ancak rüzgar, böcekler ve kuşlar yardımıyla çevreye yayılabilirler. 

 

ERIOPHYOIDEA ZARARI VE KONUKÇULARI

Eriophyoid türlerin, özellikle geniş yapraklı bitkilerde yaşayanların yüksek bir konukçu seçme özelliği bulunmaktadır. Eriophyoid türlerin çoğunluğu konukçuları üzerinde belirgin bir zarara neden olmazlar. Buna karşılık bazı türler beslenmeleri sırasında konukçuları üzerinde çeşitli morfolojik değişmelere yol açmaktadırlar. Beslenmeleri sırasında ağızdan salgılanan bazı kimyasal maddelerin bu değişimlere neden olduğu bilinmektedir. Büyüme regülatörü olarak adlandırılan bu maddelerin kimyasal kompozisyonu henüz belirlenememiş fakat türlere göre farklı olduğu bilinmektedir.

 

Konukçu bitkide herhangi bir semptomun ortaya çıkmaması büyüme regülatörü salgılanmaması nedeniyle olabileceği gibi konukçu bitkinin bu maddelere karşı dayanıklı olmalarından da ileri gelebilmektedir (Jepson et al., 1975).  Bazı eriophyoid türleri yaprak veya hem yaprak hem de meyve üzerinde pas renginde semptomlar meydana getirmektedirler. Bitki dokularında deformasyon olmamakla birlikte büzüşme ve sonunda kurumalar olmaktadır. Genellikle bu durum olgun yaprakların alt yüzeylerindeki ağır beslenme sonucu ortaya çıkmaktadır. 

 


KONUKÇU ÜZERİNDE MEYDANA GETİRDİĞİ ZARAR ŞEKİLLERİ

Eriophyoid akarlar konukçularında meydana getirdikleri deformasyonlar; erinoz, kabarcık, gal, yaprak kıvrılması, çalılaşma ve göz deformasyonları şeklindedir. 

Erinoz- Bazı eriophyoid türleri yaprak üzerindeki beslenme noktalarında sık bir tüylenmeye sebep olurlar. Çeşitli tipteki papillalardan ibaret olan bu tüyler akarın çevre şartlarından korunarak koloni teşkiline yardımcı olmaktadır. Erinozlara neden olan türlerin hepsi Eriophyidae familyasındandır. 



Kabarcık- Bazı türler konukçuların kabarın gözlerinde oluşmakta olan yapraklarında beslenme sonucu normal yaprak dokusu bozularak iki epidermis arasında bir boşluk meydana gelmektedir. Bu boşluk, akarların beslenme ve çoğalma ortamlarını oluşturmaktadır. 



Gal- Bazı türler yapraklardaki beslenme noktalarında yaprak dokularının kıvrılması sonucu farklı şekillerde galerin oluşmasına yol açmaktadırlar. Gal oluşumu genellikle yaprak alt yüzeyine doğru olmakta daima alt yüzeyde bir çıkış deliği bulunmaktadır. Bu da beslenen ve çoğalan akarların çıkış yolunu oluşturmaktadır. Oluşan galerin iç yüzeyi türlere konukçularına göre değişmek üzere farklı şekil ve sıklıkta tüylerle kaplıdır. Akarlar bu tüyler arasında beslenip, koloni oluşturmaktadırlar. Gal tipleri şekillerine göre değişik isimler almaktadırlar. 



Yaprak kıvrılması- Eriophyoid akarlar konukçu yaprakları üzerinde beslenerek yaprak kenarlarını sıkıca kıvırarak bu yapı içinde yaşamını sürdürmektedirler. 



Çalılaşma- Sürgünlerin incelip uzamaması, yapraklanmaması, boğum aralarının kısalması ve çiçek gözlerinde oluşan deformasyonlar çalılaşma semptomunun tipik görüntüleridir. 



Göz Zararı- Akarların beslenmesi sonucu dokular sululaşmakta, gözlerde iç embriyonik kısımlar şişmekte ve beslenmenin uzaması ile yeni çıkan yapraklar ölmektedir. 



Serbest yaşayan yada vagrant akarlar- Eriophyoid türlerin çoğunluğu konukçuları üzerinde belirgin bir zarara neden olmazlar. Bu türler beslendikleri konukçusu üzerinde gözle görülebilecek, renk açılmalarına, zaman zaman koyu kahverengileşen semptomlara neden olabilmektedir. 



BİTKİ VİRÜSLERİNİN TAŞINMASI

Bazı eriophyoid türlerinin konukçularında beslenmeleri sonucunda neden oldukları direk zarar yanında aynı zamanda bazı bitki virüslerini de taşıdıkları belirlenmiştir. Belirlenen bu virüsler; şeftali mozaik virüsü, buğday çizgi mozaik virüsü ve kiraz yaprak benek virüsüdür (Jepson etal. 1975).”

x
Bu konu hakkındaki sorularınızı ya da görüşlerinizi bu alana yazabilirsiniz!

(25541 kodunu soldaki kutucuğa yazın!)

Eriophyoidea Zararı ve Konukçuları

Eriophyoidea Zararı ve Konukçuları

Bitki zararlısı olan eriophyoid akarlar, gal, ve yapraklarda pas benzeri semptomlara neden oldukları için gal, tomurcuk, erinoz veya pas akarları olarak adlandırılmaktadır (Jepson et al 1975). Eriophyoid akarlar çok küçük olmaları nedeniyle bunlar üzerindeki sistematik ve biyolojik çalışmalar çok zor olmaktadır. İlk defa 18. yüzyıl sonlarında ...

KULLANICI GİRİŞİ

Üye Ol Şifremi Unuttum?

Sorhocam.com 2014 yılında Ziraat Mühendisi Arafa KARAÇELEBİ tarafından kurulmuş olup herkesin faydalanabilmesi için ücretsiz olarak hizmet vermektedir.

Yetiştiriciliği, tarımı, ürünleri, bitkisi, ağacı, çiçeği gübreleri, hastalığı zararı, zararlıları, mücadelesi, ilaçları aşısı, budaması, otu, faydaları, programı, önerileri, istekleri, tavsiyeleri, nedir, nelerdir, nasıl yapılır, özellikleri, kullanım alanları, takvimi, sınavı, sınavları, notları

Site Haritası - Rss Beslemesi